Nguyên nhân, cách điều trị đau khớp gối ở trẻ em cha mẹ cần biết

Đau khớp gối ở trẻ em không chỉ gây ảnh hưởng đến khả năng vận động mà còn khiến phụ huynh lo lắng về các nguy cơ tiềm ẩn. Dù nguyên nhân có thể đơn giản như chấn thương nhẹ, nhưng cũng không thể loại trừ các bệnh lý xương khớp nghiêm trọng. Vietmec sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu chi tiết về biểu hiện, nguyên nhân và hướng xử lý phù hợp, giúp nhận diện sớm tình trạng này để có biện pháp chăm sóc kịp thời và hiệu quả cho trẻ.

Giải đáp: Đau khớp gối ở trẻ em có thể là dấu hiệu bệnh gì?

Đau khớp gối ở trẻ em không chỉ là biểu hiện tạm thời do vận động mạnh hay té ngã, mà còn có thể cảnh báo những vấn đề xương khớp tiềm ẩn. Hiện tượng này thường xuất hiện ở độ tuổi từ 5 đến 15, khi hệ cơ xương của trẻ đang phát triển nhanh chóng. Vietmec nhận thấy việc hiểu đúng bản chất của triệu chứng này sẽ giúp phụ huynh sớm nhận diện được những dấu hiệu bất thường để chủ động xử lý, đặc biệt trong giai đoạn phát triển quan trọng của trẻ.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đau khớp được định nghĩa là cảm giác khó chịu hoặc đau nhức xuất hiện ở vùng khớp – nơi hai đầu xương gặp nhau. Ở trẻ em, khớp gối là vị trí thường xuyên chịu lực, dễ bị tổn thương do hoạt động thể chất cao hoặc do các rối loạn hệ miễn dịch và phát triển xương.

Biểu hiện phổ biến của đau khớp gối ở trẻ bao gồm:

• Trẻ than đau tại vùng gối khi vận động hoặc khi nghỉ ngơi.

• Có thể kèm theo sưng nhẹ, đỏ da quanh khớp.

• Trẻ đi khập khiễng hoặc tránh dùng chân bị đau.

• Một số trẻ có biểu hiện sốt nhẹ, mệt mỏi.

Các triệu chứng này có thể kéo dài trong vài giờ đến vài ngày. Tuy nhiên, nếu đau tái diễn, kéo dài trên 1 tuần hoặc kèm theo sốt, sưng nhiều, hạn chế vận động thì cần nghi ngờ đến bệnh lý nền.

Đau khớp gối ở trẻ có thể phân loại dựa vào tính chất:

• Đau cấp tính: Xuất hiện đột ngột, thường sau chấn thương hoặc nhiễm khuẩn.

• Đau mạn tính: Kéo dài trên 6 tuần, thường liên quan đến các bệnh lý tự miễn hoặc rối loạn phát triển.

Việc phân biệt giữa đau sinh lý (tạm thời, không nguy hiểm) và đau bệnh lý (liên quan đến bệnh xương khớp) là vô cùng quan trọng để tránh bỏ sót các bệnh lý nghiêm trọng.

Nguyên nhân do bệnh lý

Một số bệnh lý dưới đây là nguyên nhân phổ biến dẫn đến đau khớp gối ở trẻ em, cần được nhận diện sớm:

• Viêm khớp thiếu niên tự phát (JIA): Bệnh viêm khớp mạn tính phổ biến ở trẻ em, ảnh hưởng đến một hoặc nhiều khớp.

• Sốt thấp khớp: Biến chứng sau nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A, có thể gây viêm đau khớp lớn như khớp gối.

• Viêm khớp nhiễm khuẩn (nhiễm trùng khớp): Tình trạng cấp tính cần cấp cứu, gây sưng đau dữ dội kèm theo sốt cao.

• Bệnh Legg-Calvé-Perthes: Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi, có thể gây đau lan xuống gối.

• Bệnh Osgood-Schlatter: Viêm gân bánh chè do hoạt động thể thao quá mức, thường gặp ở trẻ đang tuổi dậy thì.

• U xương: Tuy hiếm gặp nhưng không loại trừ, đặc biệt nếu đau kéo dài không rõ nguyên nhân.

Nguyên nhân không do bệnh lý

Ngoài các yếu tố bệnh lý, đau khớp gối ở trẻ em còn có thể xuất phát từ các nguyên nhân không nghiêm trọng, thường liên quan đến lối sống hoặc hoạt động hàng ngày:

• Chấn thương nhẹ khi chơi thể thao: Va đập, ngã, xoay gối mạnh làm tổn thương mô mềm quanh khớp.

• Tăng trưởng nhanh: Đau tăng trưởng là tình trạng phổ biến ở trẻ 5–12 tuổi, đau thường vào ban đêm và không kèm sưng đỏ.

• Tư thế sai khi ngồi học hoặc đi lại: Gây áp lực không đều lên khớp gối.

• Mang vác nặng, đi giày dép không phù hợp: Làm thay đổi cơ chế chịu lực của khớp.

• Thừa cân – béo phì: Tăng áp lực lên hệ cơ xương khớp, đặc biệt là khớp gối.

Những nguyên nhân này tuy không nguy hiểm nhưng có thể kéo dài nếu không điều chỉnh sớm. Vì vậy, quan sát kỹ các biểu hiện đi kèm và thời gian đau là chìa khóa giúp phụ huynh xác định mức độ nghiêm trọng để đưa trẻ đi khám kịp thời.

Biến chứng nguy hiểm của đau khớp gối ở trẻ em – Cảnh báo không thể chủ quan

Dù biểu hiện ban đầu có thể chỉ là những cơn đau thoáng qua, đau khớp gối ở trẻ em nếu không được theo dõi và xử lý đúng cách vẫn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe và khả năng vận động của trẻ. Dưới đây là các biến chứng nguy hiểm thường gặp:

• Teo cơ, cứng khớp: Tình trạng đau kéo dài khiến trẻ hạn chế vận động, từ đó dẫn đến mất sức cơ, giảm linh hoạt khớp, đặc biệt là ở vùng khớp gối.

• Biến dạng chi dưới: Trẻ có thể gặp các bất thường về dáng đi, cong vẹo chân hoặc phát triển lệch chiều do mất cân bằng trục khớp gối, ảnh hưởng lâu dài đến thể chất.

• Tăng nguy cơ thoái hóa sớm: Khi khớp bị tổn thương kéo dài mà không được điều trị đúng cách, có thể dẫn đến thoái hóa sụn khớp sớm, khiến trẻ có nguy cơ mắc bệnh lý xương khớp ở tuổi trưởng thành.

• Ảnh hưởng phát triển chiều cao: Đau kéo dài, đặc biệt ở giai đoạn tăng trưởng, khiến trẻ ít vận động, làm chậm quá trình tạo xương mới, ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao tối ưu.

• Ảnh hưởng tâm lý và chất lượng sống: Trẻ bị hạn chế vận động thường cảm thấy tự ti, lo âu, chán ăn, giảm tập trung học tập và tham gia hoạt động xã hội.

Khi nào cần đưa trẻ gặp bác sĩ nếu bị đau khớp gối?

Không phải trường hợp nào đau khớp gối cũng cần đi khám ngay, nhưng nếu nhận thấy các biểu hiện bất thường, bố mẹ không nên chủ quan. Vietmec khuyên bạn đọc nên theo dõi và đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có các dấu hiệu sau:

• Đau kéo dài quá 1 tuần không cải thiện dù đã nghỉ ngơi, chườm lạnh hoặc dùng thuốc giảm đau không kê đơn.

• Trẻ bị đau sau khi chấn thương, va đập mạnh hoặc té ngã, nghi ngờ tổn thương xương khớp.

• Khớp gối sưng đỏ, nóng, trẻ than đau khi chạm vào hoặc khi gấp – duỗi chân.

• Trẻ đi khập khiễng, có dấu hiệu mất cân đối khi đứng hoặc di chuyển.

• Kèm theo sốt, mệt mỏi, biếng ăn, nổi ban hoặc các biểu hiện toàn thân khác – có thể là dấu hiệu của bệnh lý viêm nhiễm hoặc tự miễn.

• Trẻ bị đau tái đi tái lại nhiều lần trong thời gian ngắn mà không rõ nguyên nhân.

• Trẻ có tiền sử bệnh lý xương khớp, viêm khớp thiếu niên tự phát, hoặc có người thân mắc bệnh tự miễn cần được theo dõi sát.

Việc phát hiện và điều trị sớm không chỉ giúp hạn chế biến chứng mà còn giúp trẻ phục hồi nhanh, tiếp tục phát triển thể chất và tinh thần một cách bình thường.

<h2>Phương pháp điều trị đau khớp gối ở trẻ em</h2>
Việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp kiểm soát hiệu quả tình trạng đau khớp ở trẻ nhỏ, đồng thời hạn chế tối đa biến chứng lâu dài. Dưới đây là những phương pháp phổ biến bạn có thể cân nhắc.
<h3>Điều trị bằng thuốc tây</h3>
Với những trường hợp đau rõ rệt, bác sĩ có thể kê đơn thuốc nhằm kiểm soát viêm và giảm đau cho trẻ.

• Nhóm thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs): ibuprofen, naproxen
• Nhóm thuốc giảm đau thông thường: paracetamol
• Thuốc giãn cơ: dùng trong một số trường hợp kèm theo căng cứng cơ
• Thuốc bổ sung vitamin D, canxi: hỗ trợ cấu trúc và chức năng khớp
• Thuốc corticoid: dùng ngắn hạn khi viêm nặng, theo chỉ định nghiêm ngặt

Lưu ý khi sử dụng:
• Chỉ dùng theo đơn bác sĩ, tuyệt đối không tự ý điều chỉnh liều
• Theo dõi các dấu hiệu bất thường như buồn nôn, đau bụng, dị ứng
• Không sử dụng kéo dài nếu không có chỉ định, vì nguy cơ gây hại gan, thận

Ưu điểm: Hiệu quả giảm đau nhanh, dễ sử dụng
Nhược điểm: Dễ gây tác dụng phụ nếu lạm dụng, không phù hợp điều trị dài hạn

<h3>Sử dụng mẹo dân gian</h3>
Với các trường hợp đau nhẹ, không sưng viêm nghiêm trọng, mẹo dân gian có thể là lựa chọn hỗ trợ hữu ích.

• Chườm ấm bằng lá ngải cứu rang muối: giảm đau, tăng tuần hoàn
• Đắp lá lốt giã nát trộn muối: làm dịu vùng khớp nhức
• Ngâm chân với nước gừng + muối: giảm sưng tấy, thư giãn cơ
• Xoa bóp với dầu tràm hoặc dầu gió: hỗ trợ làm nóng và giảm nhức
• Uống nước sắc từ lá đinh lăng: thanh nhiệt, giảm mệt mỏi

Ưu điểm: Nguyên liệu dễ tìm, cách làm đơn giản
Nhược điểm: Hiệu quả chậm, không thay thế được điều trị y tế chính quy

<h3>Điều trị bằng Đông y</h3>
Đông y xem đau khớp ở trẻ là hậu quả của phong hàn, thấp nhiệt xâm nhập vào kinh lạc, khí huyết ứ trệ, khiến khớp vận động khó khăn và đau nhức. Điều trị theo y học cổ truyền không chỉ tập trung vào giảm triệu chứng mà còn phục hồi tạng phủ, tăng cường chính khí.

Các liệu pháp thường dùng bao gồm thang thuốc uống, châm cứu, xoa bóp, cấy chỉ… Trong đó, thuốc thảo dược là nền tảng điều trị, với các vị có tác dụng:

• Khu phong – tán hàn: độc hoạt, phòng phong
• Bổ can thận – mạnh gân xương: đỗ trọng, tục đoạn
• Hành khí – hoạt huyết: ngưu tất, xích thược
• Thanh nhiệt – giải độc: hoàng bá, sinh địa

Phương pháp này thích hợp cho những trường hợp đau mạn tính, kéo dài, hoặc đã điều trị Tây y mà hiệu quả chưa như mong muốn. Ưu điểm của Đông y là điều trị từ gốc, ít tái phát và ít tác dụng phụ. Tuy nhiên, tiến triển bệnh có thể chậm hơn nên cần kiên trì theo dõi.

Những lưu ý giúp trẻ sớm cải thiện tình trạng đau khớp gối

Việc chăm sóc và điều trị đau khớp gối ở trẻ em cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh và cán bộ y tế. Dưới đây là một số điều bạn đọc nên lưu tâm để đảm bảo hiệu quả trong quá trình điều trị và phòng ngừa bệnh tái phát.

Lưu ý khi thăm khám và điều trị:

• Tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý ngưng thuốc hay thay đổi liều điều trị dù triệu chứng có cải thiện.

• Luôn theo dõi phản ứng của trẻ khi dùng thuốc, nếu có dấu hiệu bất thường cần thông báo ngay cho cơ sở y tế.

• Với phương pháp Đông y hay dân gian, cần chọn nơi uy tín, tránh sử dụng bài thuốc truyền miệng không rõ nguồn gốc.

• Không nên ép trẻ vận động quá sức hoặc tham gia các môn thể thao cường độ cao khi khớp đang viêm đau.

• Hạn chế cho trẻ dùng thuốc giảm đau không kê đơn liên tục nếu không có sự chỉ định rõ ràng từ chuyên môn.

• Nếu tình trạng không cải thiện sau 7 – 10 ngày điều trị tại nhà, cần đưa trẻ tái khám để đánh giá lại nguyên nhân.

Biện pháp phòng ngừa đau khớp gối ở trẻ:

• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ canxi, vitamin D và các dưỡng chất thiết yếu cho xương khớp phát triển khỏe mạnh.

• Duy trì cân nặng hợp lý cho trẻ để giảm áp lực lên hệ vận động, nhất là khớp gối.

• Khuyến khích trẻ vận động đúng cách, tránh tư thế sai khi ngồi học, đi lại hoặc chơi thể thao.

• Tập cho trẻ thói quen khởi động kỹ trước khi vận động mạnh, giúp hạn chế chấn thương khớp.

• Chủ động tiêm phòng đầy đủ theo lịch để ngừa các bệnh nhiễm khuẩn có thể gây biến chứng lên khớp.

• Tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ bằng cách cho ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và vận động đều đặn.

Đau khớp gối ở trẻ em nếu được nhận diện và xử lý đúng cách ngay từ đầu sẽ giúp giảm thiểu biến chứng và cải thiện chất lượng sống cho trẻ. Việc đưa trẻ đi khám và điều trị kịp thời luôn là bước quan trọng nhất để xác định nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Hy vọng những thông tin mà Vietmec cung cấp trên đây đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn để chăm sóc trẻ một cách hiệu quả và an toàn.