Thoát vị đĩa đệm sau sinh: Dấu hiệu, điều trị và phòng ngừa

Quản trị viên Phan Dũng

Cập nhật: 10/06/2025

Tình trạng thoát vị đĩa đệm sau sinh không chỉ gây đau đớn mà còn ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và sinh hoạt của mẹ bỉm. Sự thay đổi nội tiết, vận động sai tư thế trong thai kỳ và sau sinh là những yếu tố nguy cơ phổ biến. Vietmec chia sẻ cùng bạn những kiến thức y khoa chuẩn xác giúp nhận diện, phòng ngừa và hỗ trợ điều trị tình trạng này đúng cách. Bài viết sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả, từ đó có lựa chọn phù hợp bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Giải mã hiện tượng thoát vị đĩa đệm sau sinh: Cảnh báo không thể bỏ qua với mẹ bỉm

Thoát vị đĩa đệm sau sinh là một tình trạng tổn thương cột sống phổ biến ở phụ nữ sau khi sinh, đặc biệt là sau sinh thường. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thoát vị đĩa đệm được định nghĩa là tình trạng nhân nhầy bên trong đĩa đệm lệch ra ngoài vòng sợi, chèn ép vào rễ thần kinh hoặc tủy sống, gây đau và rối loạn chức năng vận động. Sau sinh, cơ thể người phụ nữ trải qua nhiều biến đổi lớn về cơ xương và nội tiết, dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh lý này.

Biểu hiện điển hình gồm: đau thắt lưng lan xuống mông và chân, cảm giác tê bì hoặc yếu cơ chi dưới, đau tăng khi ho, hắt hơi, cúi hoặc đứng lâu. Cơn đau có thể âm ỉ kéo dài hoặc dữ dội bất ngờ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, chăm sóc con và công việc.

Vị trí thoát vị phổ biến nhất là cột sống thắt lưng, đặc biệt tại các đốt sống L4-L5 và L5-S1 – nơi chịu nhiều áp lực khi mang thai và chăm bé. Một số trường hợp có thể gặp ở vùng cổ nếu mẹ thường xuyên bế con sai tư thế.

Đối tượng dễ gặp phải là phụ nữ sau sinh trong độ tuổi từ 28-40, đặc biệt là người sinh nhiều con, tăng cân nhiều khi mang thai, hoặc có tiền sử bệnh cột sống trước đó.

Về phân loại, thoát vị đĩa đệm sau sinh được chia thành:

Thoát vị đĩa đệm cấp tính: Đột ngột sau sinh, gây đau dữ dội, khó vận động.
Thoát vị đĩa đệm mạn tính: Diễn tiến âm thầm, triệu chứng không rầm rộ nhưng kéo dài và dễ tái phát.
Mức độ nhẹ: Đĩa đệm lệch ít, chưa chèn ép thần kinh.
Mức độ trung bình: Có chèn ép thần kinh, gây đau, tê lan xuống chân.
Mức độ nặng: Gây yếu cơ, rối loạn đại tiểu tiện – cần can thiệp y tế khẩn cấp.

Nhận diện đúng thoát vị đĩa đệm sau sinh từ giai đoạn sớm là yếu tố then chốt để điều trị kịp thời và ngăn ngừa biến chứng. Tuy nhiên, cần phân biệt với các bệnh lý cột sống khác như gai cột sống, đau cơ thắt lưng, viêm cột sống dính khớp – bởi triệu chứng ban đầu có thể tương tự.

Biến chứng nguy hiểm của thoát vị đĩa đệm sau sinh: Đừng chủ quan với cơn đau lưng sau khi sinh

Không ít mẹ bỉm nhầm tưởng rằng đau lưng sau sinh chỉ là hệ quả tạm thời do quá trình mang thai. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân là thoát vị đĩa đệm sau sinh, tình trạng này có thể kéo theo nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động và chất lượng sống.

Chèn ép rễ thần kinh tọa: Gây đau lan từ thắt lưng xuống mông, đùi, bắp chân, khiến người bệnh khó đứng lâu, đi lại hạn chế, thậm chí đau dữ dội về đêm.
Mất cảm giác hoặc tê bì kéo dài: Đĩa đệm chèn vào các dây thần kinh vùng thắt lưng – cùng ảnh hưởng đến cảm giác tại chân, bàn chân hoặc vùng sinh dục.
Teo cơ, yếu chi: Khi dây thần kinh bị chèn ép kéo dài mà không được can thiệp kịp thời, có thể gây teo cơ mông, đùi, giảm sức cơ, vận động yếu hoặc liệt một phần.
Hội chứng đuôi ngựa (cauda equina): Là biến chứng nặng, nguy hiểm, khiến người bệnh bị bí tiểu, tiểu không tự chủ, rối loạn cảm giác vùng hậu môn – sinh dục. Đây là tình huống cấp cứu cần phẫu thuật gấp.
Ảnh hưởng tâm lý sau sinh: Cơn đau mãn tính kéo dài có thể khiến mẹ sau sinh rơi vào trạng thái lo âu, stress, ảnh hưởng đến tâm lý và khả năng chăm sóc con.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị thoát vị đĩa đệm sau sinh: Lắng nghe cơ thể để bảo vệ sức khỏe lâu dài

Thay vì chờ đợi các dấu hiệu tự cải thiện, bạn nên chủ động thăm khám khi xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo dưới đây. Việc gặp bác sĩ sớm sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng và có hướng điều trị kịp thời.

Đau kéo dài trên 2 tuần không thuyên giảm: Dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng các biện pháp giảm đau tại nhà nhưng tình trạng vẫn không cải thiện.
Đau lan xuống chân, có cảm giác tê bì: Cơn đau từ thắt lưng lan theo đường đi của thần kinh tọa kèm cảm giác tê rần, kiến bò, mất cảm giác.
Yếu cơ, đi lại khó khăn: Cảm thấy chân yếu, khó nhấc chân, bước đi không vững hoặc bị vấp ngã liên tục.
Rối loạn đại tiểu tiện: Bí tiểu, tiểu són, mất kiểm soát khi đi vệ sinh là dấu hiệu khẩn cấp cần can thiệp y tế ngay lập tức.
Đau nhiều về đêm, mất ngủ liên tục: Cơn đau dữ dội làm mất ngủ, ngủ không sâu giấc, kèm mệt mỏi kéo dài.
Tái phát sau điều trị trước đó: Nếu bạn từng được chẩn đoán và điều trị thoát vị đĩa đệm nhưng triệu chứng quay trở lại, cần tái khám sớm để đánh giá lại.

Vietmec khuyến nghị bạn đọc không nên tự ý dùng thuốc giảm đau hoặc vật lý trị liệu khi chưa có chẩn đoán rõ ràng từ bác sĩ chuyên khoa.

<h2>Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm sau sinh</h2>

Điều trị thoát vị đĩa đệm sau sinh cần phối hợp linh hoạt nhiều phương pháp để mang lại hiệu quả toàn diện. Tùy theo mức độ nặng nhẹ và cơ địa từng người, bạn đọc có thể lựa chọn giữa thuốc tây y, mẹo dân gian hoặc Đông y hỗ trợ lâu dài.

<h3>Điều trị bằng thuốc tây</h3>

Sử dụng thuốc tây y là lựa chọn phổ biến giúp cải thiện nhanh chóng các triệu chứng đau nhức, tê bì. Tuy nhiên, người bệnh cần hiểu rõ từng nhóm thuốc để dùng đúng cách.

Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs): Ibuprofen, Naproxen giúp giảm viêm, giảm đau hiệu quả. Không dùng kéo dài vì có thể gây viêm loét dạ dày, ảnh hưởng chức năng gan thận.
Thuốc giãn cơ: Tolperisone, Eperisone giúp làm dịu co thắt cơ vùng thắt lưng. Dùng đúng liều, tránh lạm dụng vì có thể gây chóng mặt, buồn ngủ.
Thuốc giảm đau thần kinh: Gabapentin hoặc Pregabalin phù hợp khi có biểu hiện đau kiểu dây thần kinh, lan xuống chân.
Vitamin nhóm B: Hỗ trợ phục hồi dây thần kinh bị chèn ép, dùng kết hợp với thuốc điều trị chính.
Corticoid: Chỉ dùng trong trường hợp nặng, theo chỉ định của bác sĩ, vì có thể gây nhiều tác dụng phụ.

Ưu điểm: Giảm đau nhanh, dễ sử dụng.
Nhược điểm: Không điều trị tận gốc, dễ tái phát, nhiều tác dụng phụ nếu dùng lâu dài.

Một số mẹo dân gian đơn giản có thể áp dụng tại nhà nhằm hỗ trợ làm dịu triệu chứng đau nhẹ và cải thiện tuần hoàn vùng thắt lưng.

Chườm ngải cứu rang muối: Giảm đau và lưu thông khí huyết hiệu quả.
Dùng rượu gừng: Xoa bóp nhẹ nhàng vùng lưng giúp giảm nhức mỏi.
Uống lá lốt nấu với sữa bò: Theo kinh nghiệm dân gian giúp giảm đau xương khớp.
Dùng cây xấu hổ sắc uống: Có tác dụng an thần, thư giãn cơ khớp.
Ngâm chân nước muối ấm: Tăng tuần hoàn máu, giảm tê bì chân.

Ưu điểm: Nguyên liệu dễ kiếm, chi phí thấp.
Nhược điểm: Hiệu quả chậm, không thay thế được điều trị y tế chuyên sâu. Chỉ phù hợp với trường hợp nhẹ.

Theo quan điểm của Đông y, thoát vị đĩa đệm sau sinh thuộc phạm vi chứng “yêu thống” (đau thắt lưng) và do các yếu tố phong – hàn – thấp xâm nhập khi cơ thể suy yếu sau sinh. Đồng thời, khí huyết hư tổn cũng là nguyên nhân khiến cho đĩa đệm dễ thoái hóa, sa lệch gây đau.

Phương pháp điều trị bằng Đông y thường tập trung vào việc khu phong, tán hàn, bổ khí huyết và thông kinh hoạt lạc. Thay vì điều trị triệu chứng tạm thời, Đông y hướng đến tác động sâu vào căn nguyên bệnh, giúp cơ thể phục hồi toàn diện, giảm nguy cơ tái phát.

Một số vị thuốc thường dùng trong điều trị gồm:

Độc hoạt, tang ký sinh: Giúp bổ can thận, mạnh gân xương.
Ngưu tất, đương quy: Tăng tuần hoàn máu, giảm đau.
Phòng phong, quế chi: Khu phong, tán hàn, hỗ trợ giảm co cứng cơ.

Ưu điểm: Điều trị bền vững, ít tác dụng phụ, thích hợp với người bệnh mãn tính.
Nhược điểm: Cần thời gian dài mới phát huy tác dụng, cần kiên trì và tuân thủ đúng bài thuốc, liệu trình.

Những lưu ý quan trọng để điều trị thoát vị đĩa đệm sau sinh hiệu quả, an toàn

Để quá trình điều trị thoát vị đĩa đệm sau sinh mang lại kết quả tốt và tránh biến chứng không mong muốn, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề trong quá trình thăm khám, tuân thủ điều trị cũng như duy trì các thói quen phòng ngừa phù hợp.

Lưu ý trong quá trình thăm khám và điều trị

Tuân thủ đúng phác đồ điều trị được bác sĩ/thầy thuốc chỉ định: Tuyệt đối không tự ý dừng thuốc hoặc thay đổi liều lượng khi chưa có hướng dẫn chuyên môn.
Không sử dụng thuốc giảm đau kéo dài khi chưa rõ nguyên nhân: Việc lạm dụng thuốc có thể gây nhờn thuốc, tổn thương gan thận hoặc che lấp triệu chứng bệnh lý nghiêm trọng hơn.
Chủ động thăm khám định kỳ nếu triệu chứng không cải thiện sau 2 tuần: Giúp đánh giá lại hiệu quả điều trị và điều chỉnh hướng xử trí phù hợp.
Kết hợp các phương pháp điều trị một cách khoa học: Không áp dụng đồng thời nhiều liệu pháp nếu chưa rõ tương tác hoặc chưa được đánh giá từ bác sĩ.
Chăm sóc tinh thần và nghỉ ngơi hợp lý: Hạn chế làm việc quá sức, tránh bế con sai tư thế để không gây thêm áp lực lên cột sống.

Lưu ý trong việc phòng ngừa bệnh tái phát

Giữ cân nặng hợp lý sau sinh: Tránh tăng cân nhanh, đặc biệt là tích mỡ vùng bụng gây áp lực lên đĩa đệm cột sống.
Tập thể dục nhẹ nhàng đều đặn: Các bài tập yoga, kéo giãn cột sống hoặc đi bộ giúp phục hồi chức năng vận động, tăng tuần hoàn máu.
Tránh bê vác nặng, nâng vật sai tư thế: Khi bế con hoặc làm việc nhà nên giữ thẳng lưng, không khom người đột ngột.
Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ: Ăn uống giàu canxi, vitamin D, omega-3 để duy trì sức khỏe xương khớp và hệ miễn dịch sau sinh.
Thăm khám sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm các bất thường về cơ xương khớp sau sinh, từ đó có hướng can thiệp phù hợp.

Thoát vị đĩa đệm sau sinh không chỉ đơn thuần là cơn đau lưng thông thường mà có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được phát hiện và xử lý đúng cách. Bạn đọc nên chủ động thăm khám khi có triệu chứng nghi ngờ, không tự điều trị tại nhà khi chưa có chỉ định rõ ràng. Qua bài viết trên, mong rằng Vietmec đã giúp bạn đọc có thêm kiến thức hữu ích để bảo vệ sức khỏe lâu dài và an toàn sau sinh.