Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị viêm amidan cấp ở trẻ em

Quản trị viên Phan Dũng

Cập nhật: 04/06/2025

Viêm amidan cấp ở trẻ em là một tình trạng viêm nhiễm thường gặp, gây ra sự đau đớn và khó chịu cho trẻ. Khi trẻ bị viêm amidan cấp, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Vietmec chia sẻ những thông tin cần thiết về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị, giúp cha mẹ hiểu rõ và có thể chăm sóc trẻ một cách hiệu quả. Hãy theo dõi bài viết để biết thêm về cách xử lý viêm amidan cấp ở trẻ em, từ đó giảm bớt lo âu và bảo vệ sức khỏe cho con em của mình.

Viêm amidan cấp ở trẻ em: Hiểu đúng để không chủ quan trước dấu hiệu nguy hiểm

Viêm amidan cấp ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm đột ngột tại amidan – tổ chức lympho nằm hai bên họng có vai trò miễn dịch. Đây là bệnh lý phổ biến, đặc biệt vào thời điểm giao mùa, thời tiết thay đổi. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm amidan cấp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm họng cấp tính ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong độ tuổi từ 3 đến 10 tuổi. Tình trạng này không chỉ gây đau rát họng mà còn ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, sinh hoạt và giấc ngủ của trẻ.

Biểu hiện thường gặp của viêm amidan cấp ở trẻ em bao gồm: sốt cao, đau họng, nuốt đau, khàn giọng, có thể kèm theo hạch cổ sưng đau, hơi thở có mùi hôi. Quan sát họng thấy amidan sưng to, đỏ, đôi khi có mủ trắng hoặc dịch tiết. Một số trẻ nhỏ còn xuất hiện triệu chứng toàn thân như biếng ăn, quấy khóc, mệt mỏi, tiêu chảy nhẹ.

Trẻ em là đối tượng dễ mắc viêm amidan cấp do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ bị tác động bởi vi khuẩn, virus trong môi trường. Vị trí viêm chủ yếu nằm ở amidan khẩu cái – nơi tiếp xúc trực tiếp với luồng khí và thực phẩm từ ngoài vào.

Với đặc điểm diễn tiến nhanh, việc phân biệt đúng viêm amidan cấp với các bệnh viêm họng khác như viêm họng do liên cầu khuẩn, bạch hầu hay viêm thanh quản là yếu tố then chốt để xử trí kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân do bệnh lý

Không phải lúc nào viêm amidan cấp ở trẻ cũng là tình trạng đơn lẻ. Nhiều trường hợp, đây là biểu hiện hoặc biến chứng thứ phát từ các bệnh lý khác trong hệ hô hấp hoặc miễn dịch. Cụ thể, các bệnh lý có thể dẫn đến viêm amidan cấp gồm:

Viêm mũi xoang: Dịch mủ chảy xuống họng là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn tấn công amidan.
Cảm cúm do virus: Các virus cúm A, B có thể làm viêm lan từ mũi xuống họng, gây viêm amidan.
Viêm VA (Vòm họng): Viêm VA không điều trị dứt điểm sẽ lan rộng sang amidan.
Bạch hầu: Dù hiếm gặp nhưng cần loại trừ sớm nếu amidan sưng to kèm giả mạc màu xám.
Nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A: Là tác nhân điển hình gây viêm amidan cấp mủ, dễ biến chứng thấp tim, viêm cầu thận.

Nguyên nhân không do bệnh lý

Ngoài các nguyên nhân bệnh lý, nhiều yếu tố sinh hoạt, môi trường sống cũng là tác nhân thúc đẩy hoặc khởi phát viêm amidan cấp ở trẻ. Các yếu tố thường gặp gồm:

Thời tiết thay đổi đột ngột: Nhiệt độ giảm sâu khiến trẻ dễ nhiễm lạnh, giảm đề kháng.
Môi trường ô nhiễm: Khói bụi, khói thuốc, hóa chất là yếu tố kích ứng amidan.
Sử dụng điều hòa không hợp lý: Không khí lạnh và khô làm khô niêm mạc họng, tạo điều kiện vi khuẩn xâm nhập.
Vệ sinh răng miệng kém: Tạo ổ vi khuẩn dễ dàng lan đến amidan.
Chế độ ăn uống không khoa học: Ăn quá lạnh, uống nước đá thường xuyên làm tổn thương niêm mạc họng.

Việc hiểu rõ nguyên nhân gây viêm amidan cấp giúp bạn đọc chủ động hơn trong việc phòng tránh và can thiệp sớm, đặc biệt với những trẻ có cơ địa nhạy cảm, hệ miễn dịch yếu.

Biến chứng nguy hiểm của viêm amidan cấp ở trẻ em: Đừng chủ quan với những dấu hiệu nhỏ

Viêm amidan cấp ở trẻ em nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể và sự phát triển lâu dài của trẻ.

Áp xe quanh amidan: Đây là tình trạng nhiễm trùng lây lan ra các mô xung quanh amidan, tạo thành ổ mủ. Biến chứng này thường đi kèm với đau họng dữ dội, khó há miệng, sốt cao và có thể gây cản trở hô hấp nếu không được can thiệp kịp thời.
Viêm tai giữa cấp: Do amidan nằm gần ống vòi tai (Eustachian), viêm nhiễm có thể lan đến tai giữa gây đau tai, nghe kém, thậm chí thủng màng nhĩ nếu để lâu ngày.
Viêm xoang: Viêm lan từ họng đến hệ thống xoang có thể dẫn tới tình trạng viêm xoang cấp hoặc mạn tính ở trẻ, gây nghẹt mũi, chảy dịch mũi mủ, nhức đầu kéo dài.
Viêm thanh quản – khí – phế quản: Nhiễm trùng từ amidan có thể lan xuống các vùng dưới, đặc biệt là thanh quản và phế quản, gây khò khè, ho kéo dài, ảnh hưởng đến hô hấp.
Viêm cầu thận cấp: Đây là một biến chứng miễn dịch nghiêm trọng có thể xảy ra sau viêm amidan do liên cầu khuẩn nhóm A, làm suy giảm chức năng thận, gây phù, tăng huyết áp, tiểu ít hoặc tiểu ra máu.
Thấp tim: Một trong những biến chứng nặng nề nhất của viêm amidan do liên cầu khuẩn, ảnh hưởng đến van tim, dẫn đến suy tim nếu không phát hiện và điều trị sớm.

Khi nào cần đưa trẻ bị viêm amidan cấp đi gặp bác sĩ? Đừng để lỡ thời điểm vàng

Không phải lúc nào trẻ bị viêm amidan cấp cũng cần nhập viện, tuy nhiên có những dấu hiệu cảnh báo rõ ràng cho thấy tình trạng bệnh đang trở nên nghiêm trọng và cần được thăm khám y tế càng sớm càng tốt:

Trẻ sốt cao không hạ, kéo dài trên 2 ngày: Sốt cao liên tục dù đã dùng thuốc hạ sốt cho thấy nhiễm trùng nghiêm trọng hơn, có thể là do vi khuẩn chứ không chỉ là virus thông thường.
Khó nuốt, chảy dãi nhiều hoặc bỏ ăn hoàn toàn: Đây là dấu hiệu amidan sưng to gây tắc nghẽn đường ăn, trẻ đau nhiều khi nuốt hoặc không thể ăn uống được.
Hơi thở hôi kèm miệng có mùi khó chịu dai dẳng: Có thể là biểu hiện của áp xe quanh amidan hoặc nhiễm trùng sâu.
Đau tai hoặc có biểu hiện nghe kém: Dấu hiệu cho thấy viêm lan đến tai giữa, cần được xử lý ngay để tránh thủng màng nhĩ.
Thở khò khè, thở rít hoặc khó thở: Cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức, vì có thể là dấu hiệu tắc nghẽn đường thở do amidan quá to hoặc biến chứng lan xuống khí quản.
Phát ban, đau khớp hoặc tiểu ra máu: Đây là những triệu chứng cảnh báo thấp tim hoặc viêm cầu thận hậu viêm amidan – hai biến chứng nghiêm trọng liên quan đến liên cầu khuẩn.

Vietmec khuyến khích bạn đọc theo dõi sát sao sức khỏe trẻ nhỏ trong và sau thời gian bị viêm amidan cấp, đừng bỏ qua bất kỳ dấu hiệu nào dù là nhỏ nhất để tránh hậu quả đáng tiếc.

Phương pháp điều trị viêm amidan cấp ở trẻ em: Hãy lựa chọn đúng cách

Khi trẻ bị viêm amidan cấp, việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp là rất quan trọng để giảm bớt triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến giúp hỗ trợ quá trình hồi phục.

Điều trị bằng thuốc tây: Lựa chọn hiệu quả cho các trường hợp nặng

Thuốc tây là lựa chọn chính khi viêm amidan cấp trở nên nghiêm trọng hoặc do vi khuẩn gây ra. Dưới đây là một số nhóm thuốc thường được sử dụng:

Kháng sinh: Penicillin, amoxicillin, cephalosporin, có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn gây viêm amidan.
Thuốc giảm đau, hạ sốt: Paracetamol, ibuprofen giúp giảm đau và hạ sốt nhanh chóng.
Thuốc chống viêm: Thuốc corticosteroid có thể được chỉ định khi viêm amidan gây sưng nặng.

Lưu ý khi dùng thuốc:

Chỉ sử dụng kháng sinh khi có sự chỉ định của bác sĩ.
Đảm bảo uống đủ liều theo hướng dẫn, không tự ý ngừng thuốc.
Theo dõi các tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy khi sử dụng thuốc kháng sinh.

Ưu điểm:

Hiệu quả nhanh chóng trong việc giảm triệu chứng.
Giúp kiểm soát nhiễm trùng do vi khuẩn.

Nhược điểm:

Nếu không sử dụng đúng, có thể gây kháng thuốc.
Một số thuốc có tác dụng phụ, cần theo dõi kỹ.

Mẹo dân gian: Giải pháp nhẹ nhàng giúp hỗ trợ điều trị

Mẹo dân gian có thể là lựa chọn cho các trường hợp viêm amidan cấp nhẹ hoặc hỗ trợ điều trị kết hợp với phương pháp chính thống.

Nước muối ấm: Súc miệng bằng nước muối ấm giúp giảm sưng và sát khuẩn cổ họng.
Mật ong với chanh: Mật ong giúp làm dịu cổ họng, giảm viêm, trong khi chanh cung cấp vitamin C hỗ trợ tăng cường miễn dịch.
Trà gừng mật ong: Gừng có tính ấm, giúp chống viêm, giảm đau họng hiệu quả.

Lưu ý khi sử dụng:

Chỉ sử dụng cho trường hợp viêm amidan nhẹ, không thay thế thuốc kháng sinh khi có chỉ định.
Không dùng cho trẻ dưới 1 tuổi với mật ong để tránh nguy cơ ngộ độc botulism.

Ưu điểm:

An toàn, dễ thực hiện tại nhà.
Giúp làm dịu cổ họng và tăng cường hệ miễn dịch.

Nhược điểm:

Hiệu quả chậm, không thay thế thuốc điều trị chính.
Không có tác dụng với trường hợp viêm amidan nặng hoặc vi khuẩn gây ra.

Điều trị bằng Đông y: Giải pháp bền vững và toàn diện

Y học cổ truyền có quan điểm chữa bệnh toàn diện, không chỉ tập trung vào triệu chứng mà còn điều hòa cơ thể, tăng cường sức đề kháng.

Theo Đông y, viêm amidan cấp được xem là một sự mất cân bằng trong cơ thể, có thể do “nhiệt” hoặc “hàn” gây ra. Điều trị thường dựa vào việc thanh nhiệt, giải độc, bổ khí và điều hòa can, thận. Một số vị thuốc thường dùng bao gồm:

Cát cánh: Giúp thông khí, giảm ho và giảm sưng amidan.
Lý chính: Giúp tiêu đờm, trị viêm, hỗ trợ cải thiện chức năng hô hấp.
Bạch chỉ: Tăng cường tuần hoàn máu, giảm sưng viêm, đặc biệt trong các trường hợp viêm amidan mãn tính.

Lưu ý khi điều trị Đông y:

Phương pháp này cần thời gian lâu dài để phát huy hiệu quả, thích hợp cho bệnh nhân viêm amidan có tính tái phát hoặc đã điều trị tây y không hiệu quả.
Không nên tự ý sử dụng thuốc Đông y mà không có sự tư vấn của thầy thuốc chuyên môn.

Ưu điểm:

Điều trị bền vững, giúp cơ thể phục hồi từ bên trong.
Ít tác dụng phụ, an toàn cho trẻ nhỏ khi sử dụng đúng cách.

Nhược điểm:

Hiệu quả chậm, cần kiên trì trong quá trình điều trị.
Cần sự hướng dẫn và tư vấn kỹ càng từ các thầy thuốc Đông y.

Với mỗi phương pháp điều trị, việc lựa chọn phù hợp sẽ giúp giảm bớt triệu chứng và ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng của viêm amidan cấp ở trẻ em.

Những lưu ý quan trọng giúp điều trị và phòng ngừa viêm amidan cấp ở trẻ em hiệu quả

Để việc điều trị viêm amidan cấp ở trẻ em đạt hiệu quả tối ưu, bạn đọc cần tuân thủ đúng theo hướng dẫn từ bác sĩ và chú trọng đến các yếu tố chăm sóc tại nhà. Đồng thời, chủ động phòng ngừa cũng đóng vai trò then chốt giúp bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ.

Lưu ý trong quá trình thăm khám và điều trị:

Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian dùng thuốc do bác sĩ kê đơn, không tự ý tăng hoặc ngưng thuốc khi chưa được chỉ định.
Không tự ý sử dụng thuốc kháng sinh khi chưa có kết quả xét nghiệm vi khuẩn, tránh tình trạng kháng thuốc.
Nếu điều trị bằng Đông y, cần lựa chọn cơ sở uy tín và tuân theo liệu trình được thầy thuốc chỉ định.
Kết hợp theo dõi triệu chứng của trẻ hàng ngày, ghi chú các biểu hiện bất thường để báo lại cho bác sĩ khi cần thiết.
Không áp dụng mẹo dân gian một cách tùy tiện, cần có sự tham vấn từ người có chuyên môn.
Đảm bảo cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ, không ép trẻ ăn khi đang sốt cao hay mệt mỏi quá mức.
Tái khám đúng lịch hẹn để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh hướng xử trí nếu cần.

Lưu ý trong phòng ngừa viêm amidan cấp ở trẻ em:

Giữ ấm vùng cổ họng cho trẻ, đặc biệt khi thời tiết lạnh hoặc thay đổi đột ngột.
Hạn chế cho trẻ ăn đồ lạnh, nước đá hoặc thực phẩm dễ gây kích ứng họng.
Rèn luyện thói quen súc miệng bằng nước muối sinh lý mỗi ngày để giảm vi khuẩn tại vùng hầu họng.
Tăng cường sức đề kháng thông qua chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung vitamin C tự nhiên.
Giữ gìn vệ sinh cá nhân, đặc biệt là rửa tay sạch trước khi ăn và sau khi đi ngoài.
Tránh để trẻ tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi, hóa chất hoặc người đang bị cảm cúm.
Hạn chế đến nơi đông người khi có dịch bệnh bùng phát để giảm nguy cơ lây nhiễm virus.

Viêm amidan cấp ở trẻ em là bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu phát hiện kịp thời và xử trí đúng cách. Chủ động thăm khám sớm, tuân thủ phác đồ điều trị và chăm sóc tốt tại nhà sẽ giúp trẻ nhanh hồi phục, đồng thời phòng ngừa được các biến chứng nghiêm trọng. Mong rằng những chia sẻ từ Vietmec đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn và yên tâm đồng hành cùng con trong quá trình điều trị.