Rối loạn tăng động giảm chú ý ở người lớn

Rối loạn tăng động giảm chú ý ở người lớn (ADHD) là một dạng rối loạn sức khỏe tâm thần bao gồm sự kết hợp của các vấn đề dai dẳng. Chẳng hạn như khó chú ý, hiếu động thái quá và hành vi bốc đồng. ADHD ở người trưởng thành có thể dẫn đến các mối quan hệ không ổn định, kết quả học tập hoặc làm việc kém, lòng tự trọng thấp và các vấn đề khác.

Mặc dù được gọi là ADHD ở người trưởng thành nhưng các triệu chứng bắt đầu từ thời thơ ấu và tiếp tục đến tuổi trưởng thành. Trong một số trường hợp nhất định, ADHD không được nhận biết hoặc chẩn đoán cho tới khi người đó trưởng thành. Thông thường, triệu chứng ADHD ở người lớn sẽ không rõ ràng như các triệu chứng ADHD ở trẻ em. Ở người lớn, tính hiếu động thái quá có thể giảm nhưng vẫn phải vật lộn với tính bốc đồng, bồn chồn và khó tập trung.

Điều trị ADHD ở người lớn cũng tương tự như điều trị ADHD ở trẻ em. Bao gồm dùng thuốc, tư vấn tâm lý (liệu pháp tâm lý) và điều trị bất kỳ tình trạng sức khỏe tâm thần nào xảy ra cùng với ADHD.

Một số người bị mắc ADHD sẽ có ít triệu chứng hơn khi họ già đi, nhưng một số người lớn vẫn tiếp tục có các triệu chứng chính ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày. Ở người lớn, các đặc điểm chính của ADHD có thể bao gồm khó chú ý, bốc đồng và bồn chồn. Những triệu chứng này có thể phát triển từ nhẹ đến nặng.

Nhiều người lớn mắc chứng ADHD không biết mình mắc bệnh - họ chỉ biết rằng công việc hàng ngày có thể là một thử thách. Người lớn bị ADHD có thể khó tập trung và ưu tiên công việc, dẫn đến trễ thời hạn - quên mất các cuộc họp hoặc kế hoạch xã hội. Việc không thể kiểm soát các cơn bốc đồng có thể bao gồm từ việc thiếu kiên nhẫn khi xếp hàng chờ đợi hoặc lái xe khi tham gia giao thông cho đến tâm trạng thất thường và bộc phát tức giận.

Các triệu chứng ADHD ở người lớn điển hình nhất có thể bao gồm:

• Bốc đồng.
• Vô tổ chức, gặp rắc rối với vấn đề ưu tiên.
• Kỹ năng quản lý thời gian kém.
• Khó tập trung vào một nhiệm vụ.
• Sự cố đa nhiệm.
• Hoạt động quá mức hoặc thường cảm thấy bồn chồn.
• Quy hoạch kém.
• Khả năng chịu đựng sự thất vọng rất thấp.
• Dễ thay đổi tâm trạng.
• Các vấn đề khi thực hiện và hoàn thành nhiệm vụ.
• Nóng tính.
• Gặp rắc rối khi đối phó với sự căng thẳng.

Mặc dù nguyên nhân chính xác của ADHD ở người lớn vẫn chưa rõ ràng nhưng các nỗ lực nghiên cứu vẫn tiếp tục. Các yếu tố có thể liên quan đến sự phát triển của ADHD ở người lớn bao gồm:

• Di truyền học: ADHD có thể di truyền trong gia đình và các nghiên cứu chỉ ra rằng gen có thể đóng một vai trò nào đó.
• Môi trường: Một số yếu tố từ môi trường cũng có thể làm tăng nguy cơ như phơi nhiễm chì khi còn nhỏ.
• Các vấn đề trong quá trình phát triển: Một vài vấn đề với hệ thần kinh trung ương ở những thời điểm quan trọng trong quá trình phát triển có thể đóng một vai trò nào đó.

Các dấu hiệu và triệu chứng của ADHD ở người lớn có thể khó phát hiện. Tuy nhiên, các triệu chứng cốt lõi bắt đầu sớm trong đời - trước 12 tuổi và tiếp tục đến tuổi trưởng thành, gây ra những vấn đề lớn.

Không có xét nghiệm đơn lẻ nào có thể xác nhận chẩn đoán ADHD nên việc chẩn đoán có thể sẽ bao gồm:

• Khám thực thể, để giúp loại trừ các nguyên nhân có thể khác gây ra các triệu chứng của bạn.
• Thu thập thông tin thông qua việc đặt câu hỏi cho bạn về bất kỳ vấn đề y tế hiện tại nào, tiền sử bệnh cá nhân và gia đình cũng như lịch sử các triệu chứng của bệnh nhân.
• Bảng đánh giá ADHD hoặc bài kiểm tra tâm lý để giúp thu thập và đánh giá thông tin về các triệu chứng của bạn.

Các tình trạng khác giống với ADHD

Một số tình trạng bệnh lý hay các phương pháp điều trị có thể gây ra các dấu hiệu - triệu chứng tương tự như bệnh ADHD. Những ví dụ bao gồm:

• Rối loạn sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo lắng, rối loạn hành vi, thiếu hụt khả năng ngôn ngữ, học tập hoặc các rối loạn tâm thần khác.
• Các vấn đề y tế có thể ảnh hưởng đến suy nghĩ hoặc hành vi như rối loạn phát triển, rối loạn co giật, rối loạn giấc ngủ, các vấn đề về tuyến giáp, chấn thương não hoặc lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết).
• Thuốc và dược phẩm, chẳng hạn như lạm dụng rượu hoặc chất gây nghiện khác và một số loại thuốc.

Các phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho ADHD ở người lớn thường bao gồm dùng thuốc, giáo dục, đào tạo kỹ năng và tư vấn tâm lý. Sự kết hợp của những điều này thường là phương pháp điều trị hiệu quả nhất. Những phương pháp điều trị này có thể giúp kiểm soát nhiều triệu chứng của ADHD nhưng không chữa khỏi được. Có thể mất một thời gian để xác định điều gì phù hợp nhất với bạn.

Thuốc

Nói chuyện với bác sĩ của bạn về lợi ích và rủi ro của bất kỳ loại thuốc nào.

• Các chất kích thích, chẳng hạn như các sản phẩm có chứa methylphenidate hoặc amphetamine, thường là những loại thuốc được kê đơn phổ biến nhất cho ADHD, nhưng các loại thuốc khác cũng có thể được kê đơn. Chất kích thích có thể giúp tăng cường và cân bằng mức độ của các chất hóa học trong não hay còn gọi là chất dẫn truyền thần kinh.
• Các loại thuốc khác được sử dụng để điều trị ADHD bao gồm Atomoxetine không kích thích và một số thuốc chống trầm cảm như bupropion. Atomoxetine và thuốc chống trầm cảm hoạt động chậm hơn so với thuốc kích thích, nhưng đây có thể là những lựa chọn tốt nếu bạn không thể dùng thuốc kích thích vì vấn đề sức khỏe hoặc việc dùng thuốc kích thích gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.

Loại thuốc phù hợp và liều lượng phù hợp sẽ khác nhau tùy theo từng cá nhân. Vì vậy có thể mất thời gian để tìm ra loại thuốc nào phù hợp với bạn. Trong quá trình sử dụng, hãy cho bác sĩ biết về các tác dụng phụ mà bạn gặp phải để có những cách xử lý, điều chỉnh phù hợp hơn.

Tư vấn tâm lý

Tư vấn cho người lớn ADHD thường bao gồm tư vấn tâm lý (liệu pháp tâm lý), giáo dục về chứng rối loạn và các kỹ năng học tập để giúp bạn thành công.

Tâm lý trị liệu có thể giúp bạn:

• Cải thiện kỹ năng tổ chức, quản lý thời gian hợp lý hơn.
• Giúp bệnh nhân tìm hiểu cách giảm hành vi bốc đồng.
• Phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề tốt hơn cho bệnh nhân.
• Giúp bệnh nhân đối mặt với những thất bại trong học tập, công việc hoặc xã hội trong quá khứ.
• Cải thiện lòng tự trọng.
• Biết cách cải thiện mối quan hệ với gia đình, đồng nghiệp và bạn bè.
• Phát triển các chiến lược hợp lý để kiểm soát tính khí.

Các loại trị liệu tâm lý phổ biến cho ADHD cho người lớn bao gồm:

• Trị liệu hành vi nhận thức: Loại tư vấn có cấu trúc này dạy các kỹ năng cụ thể để quản lý hành vi của bạn và thay đổi lối suy nghĩ tiêu cực thành tích cực. Nó có thể giúp bạn giải quyết những thách thức trong cuộc sống, chẳng hạn như các vấn đề về trường học, công việc hoặc mối quan hệ, đồng thời giúp giải quyết các tình trạng sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm hoặc lạm dụng chất gây nghiện.
• Tư vấn hôn nhân và trị liệu gia đình: Loại trị liệu này có thể giúp những người thân yêu đối phó với căng thẳng khi sống chung với người mắc chứng ADHD và tìm hiểu những gì họ có thể làm để giúp đỡ. Việc tư vấn như vậy có thể cải thiện kỹ năng giao tiếp và giải quyết vấn đề.

Tham gia các lớp học

Nếu bạn giống như nhiều người lớn mắc chứng ADHD, bạn có thể khó đoán và quên các cuộc hẹn, trễ thời hạn và đưa ra những quyết định bốc đồng hoặc phi lý. Những hành vi này có thể làm căng thẳng sự kiên nhẫn của đồng nghiệp, bạn bè hoặc đối tác dễ tha thứ nhất.

Liệu pháp tập trung vào những vấn đề này và cách giám sát hành vi của bạn tốt hơn có thể rất hữu ích. Các lớp học cũng có thể cải thiện khả năng giao tiếp và phát triển các kỹ năng giải quyết xung đột và giải quyết vấn đề. Liệu pháp cặp đôi và các lớp học trong đó các thành viên trong gia đình tìm hiểu thêm về ADHD có thể cải thiện đáng kể các mối quan hệ của bạn.