Điều Trị Tiền Mãn Kinh

Liệu pháp hormone thay thế (HRT)

Liệu pháp hormone thay thế (HRT) là phương pháp bổ sung các hormone nữ bị suy giảm một cách có kiểm soát, giúp làm giảm các triệu chứng của thời kỳ tiền mãn kinh. Hai loại hormone chính được sử dụng bao gồm:

• Estrogen: Hormone nổi bật nhất liên quan đến các thay đổi trong giai đoạn tiền mãn kinh. Estrogen giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, duy trì sức khỏe xương, hệ tim mạch, làn da, niêm mạc âm đạo, và cả tinh thần, giấc ngủ.
• Progesterone (hay Progestin): Hormone này thường được kết hợp với estrogen để bảo vệ niêm mạc tử cung của phụ nữ chưa cắt bỏ tử cung, hạn chế nguy cơ tăng sản/ung thư nội mạc tử cung do sử dụng estrogen đơn thuần.

Các hình thức chính của HRT

• Estrogen đơn thuần: Dành cho phụ nữ đã cắt bỏ tử cung. Có thể sử dụng dưới dạng: Viên uống, miếng dán, gel bôi, xịt mũi, vòng âm đạo.
• HRT kết hợp liên tục (estrogen + progestin hằng ngày): Dành cho phụ nữ còn tử cung, giúp kiểm soát triệu chứng và kinh nguyệt không đều, tạo chu kỳ kinh nhân tạo. Có thể ở dạng: Viên uống kết hợp liên tục hoặc chu kỳ, miếng dán…
• HRT kết hợp chu kỳ (estrogen hằng ngày + progestin thêm vào chu kỳ): Dành cho phụ nữ còn tử cung, giúp kiểm soát triệu chứng và vẫn có hành kinh hàng tháng.

Đối tượng được chỉ định HRT

• Phụ nữ tiền mãn kinh hoặc giai đoạn đầu mãn kinh gặp các triệu chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.
• Phụ nữ đối mặt với nguy cơ cao về loãng xương.
• Phụ nữ tiền mãn kinh có nguy cơ suy buồng trứng sớm (trước 40 tuổi).

Khi nào không nên sử dụng HRT

• Người có tiền sử ung thư nội mạc tử cung, ung thư vú.
• Tình trạng đông máu, bệnh lý huyết khối.
• Bệnh lý gan, túi mật nghiêm trọng.
• Chảy máu âm đạo chưa xác định rõ lý do.

Điều trị bằng thuốc không chứa hormone

Trong các trường hợp liệu pháp hormone thay thế (HRT) không phù hợp do chống chỉ định hay do bệnh nhân không muốn sử dụng, một số nhóm thuốc khác có thể được cân nhắc để kiểm soát triệu chứng tiền mãn kinh.

Tuy hiệu quả thường không toàn diện như HRT, những lựa chọn này vẫn mang đến lợi ích nhất định. Các nhóm thuốc chính bao gồm:

Thuốc chống trầm cảm

Một số thuốc thuộc nhóm ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) hoặc tái hấp thu serotonin-norepinephrine (SNRI) giúp cải thiện tình trạng bốc hỏa và có thể hỗ trợ cho các triệu chứng tâm trạng. Các thuốc thường dùng bao gồm:

• Venlafaxine.
• Paroxetine.
• Fluoxetine.
• Các thuốc khác ít phổ biến hơn như Desvenlafaxine, Escitalopram…

Thuốc chống co giật

• Gabapentin: Thường được sử dụng trong điều trị động kinh và đau dây thần kinh, cho thấy hiệu quả nhất định trong giảm triệu chứng bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm.
• Pregabalin: Thuốc cũng thuộc nhóm này có thể là lựa chọn cho một số bệnh nhân.

Thuốc hạ huyết áp

• Clonidine: Là một thuốc hạ huyết áp thế hệ cũ, đôi khi được sử dụng để kiểm soát bốc hỏa. Tuy nhiên, thuốc có thể kèm theo các tác dụng phụ như khô miệng, chóng mặt.

Các lựa chọn khác

• Oxybutynin để cải thiện tình trạng tiểu gấp, són tiểu do bàng quang tăng hoạt.
• Các chất bôi trơn âm đạo giúp giảm triệu chứng khô rát, đau khi quan hệ.

Thay đổi chế độ ăn và lối sống

Các biện pháp điều chỉnh trong lối sống đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong quá trình quản lý các triệu chứng tiền mãn kinh. Dù không đem lại hiệu quả nhanh và toàn diện như liệu pháp HRT, những thay đổi lành mạnh này tác động tích cực đến sức khỏe về lâu dài, giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh mạn tính khác:

Chế độ ăn uống cân bằng

• Tăng cường rau củ quả: Nguồn cung cấp chất xơ, vitamin, và các chất chống oxy hóa. Giúp tăng cảm giác no, hỗ trợ kiểm soát cân nặng, tốt cho tiêu hóa và sức khỏe toàn diện.
• Bổ sung các sản phẩm từ đậu nành: Chứa phytoestrogen, hợp chất có cấu trúc tương tự estrogen thực vật. Tuy tác dụng còn gây tranh cãi, nhiều nghiên cứu cho thấy đậu nành có thể hỗ trợ giảm mức độ các triệu chứng ở mức độ nhẹ.
• Hạn chế chất béo không lành mạnh (trans fat, saturated fat): Có nhiều trong đồ ăn chế biến sẵn, thức ăn nhanh, làm tăng nguy cơ tim mạch, béo phì…
• Đảm bảo đủ canxi và vitamin D: Hai dưỡng chất “xây dựng” xương chắc khỏe. Canxi có nhiều trong sữa, chế phẩm sữa, cải xoăn, rau lá xanh đậm… Vitamin D có thể hấp thu qua ánh nắng mặt trời hoặc bổ sung qua thực phẩm chức năng.
• Uống đủ nước: Giữ cơ thể đủ nước giúp giảm khô da, khô âm đạo, hỗ trợ hoạt động của hệ tiêu hóa.

Tăng cường tập luyện thể dục

• Mục tiêu tối thiểu: Khuyến cáo chung nên vận động cường độ vừa (đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe…) ít nhất mỗi ngày 30 phút/ngày và 1 tuần 5 buổi tập.
• Tập thể dục kháng lực: Kết hợp các bài tập rèn sức bền cơ bắp (nâng tạ, dùng dây kháng lực…) 2-3 lần/tuần, rất có lợi cho bảo vệ mật độ xương.
• Hiệu quả của việc vận động: Cải thiện tình trạng bốc hỏa, chất lượng giấc ngủ, giảm lo âu, giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, béo phì, tiểu đường type 2…

Các thay đổi tích cực khác

• Ngủ đủ giấc, đúng giờ: Giúp cơ thể sản xuất hormone cân bằng, tốt cho sức khỏe tổng thể.
• Cai thuốc lá (nếu có): Thuốc lá làm tăng nguy cơ loãng xương, tim mạch, hạn chế tối đa tác dụng tích cực của các biện pháp khác.
• Quản lý stress: Tìm các phương pháp phù hợp cho bản thân như thiền, yoga, hít thở sâu, dành thời gian cho sở thích… Stress kéo dài làm nặng thêm nhiều triệu chứng tiền mãn kinh
• Giảm cân nếu thừa cân, béo phì: Lượng mỡ tích tụ có thể làm tăng mức độ một số triệu chứng tiền mãn kinh.

Điều trị dựa trên thảo dược

Một số thảo dược tự nhiên được truyền miệng có thể góp phần giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu của tiền mãn kinh:

• Đương quy: Được cho là giúp bổ huyết, điều hòa kinh nguyệt, giảm bốc hỏa. Có thể dùng dưới dạng sắc uống, hoặc kết hợp trong các bài thuốc.
• Ích mẫu: Thảo dược này có thể có tác dụng lưu thông khí huyết, giảm đau bụng kinh… Một số người sử dụng ích mẫu để cải thiện triệu chứng của tiền mãn kinh.
• Củ Maca: Loại củ này giúp tăng cường sinh lý, giảm khô âm đạo do tác động điều hoà nội tiết tố.
• Đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành: Chứa phytoestrogen, một dạng estrogen thực vật, có thể có lợi ích nhất định trong điều hòa các triệu chứng tiền mãn kinh. Tuy nhiên, hiệu quả còn cần nghiên cứu thêm.
• Cây ngải cứu: Một số kinh nghiệm sử dụng ngải cứu để xông, hoặc uống nước sắc để giảm bốc hỏa, mất ngủ.

Một số bài thuốc kết hợp các vị thảo dược bạn có thể tham khảo như:

• Bài thuốc 1: Đương quy, thục địa, bạch thược, xuyên khung mỗi vị 12g; đem sắc nước uống.
• Bài thuốc 2: Ích mẫu, hương phụ, ngải cứu mỗi vị 12g; sắc nước chia thành 2-3 lần uống trong ngày.

Lợi ích và rủi ro của điều trị tiền mãn kinh

Lợi ích

• Giảm triệu chứng hiệu quả: Các phương pháp điều trị giúp kiểm soát tốt triệu chứng khó chịu của tiền mãn kinh như bốc hỏa, mất ngủ, rối loạn kinh nguyệt, khô rát âm đạo, thay đổi tâm trạng… từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.
• Phòng ngừa loãng xương: Suy giảm estrogen khiến xương mất mật độ nhanh chóng, tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương. Điều trị, đặc biệt là liệu pháp HRT, giúp ích trong việc bảo vệ sức khỏe hệ xương khớp.
• Phòng ngừa một số bệnh lý: Có bằng chứng cho thấy HRT có thể làm giảm nguy cơ ung thư đại tràng và cải thiện các yếu tố nguy cơ tim mạch ở một số phụ nữ. Tuy nhiên cần đánh giá trên từng trường hợp cá nhân.

Rủi ro và tác dụng phụ

Các rủi ro của điều trị tiền mãn kinh phụ thuộc nhiều vào loại thuốc được sử dụng, thời gian dùng, và đặc điểm cơ thể của mỗi người.

• Các rủi ro chung: Tăng nguy cơ hình thành cục máu đông (huyết khối), đặc biệt là huyết khối tĩnh mạch sâu và thuyên tắc phổi. Hoặc gia tăng các vấn đề về túi mật.
• Đối với HRT kết hợp (có progestin): Tăng nhẹ nguy cơ ung thư vú khi sử dụng kéo dài (>5 năm). Tuy nhiên, rủi ro này sẽ giảm đi khi người bệnh ngưng dùng thuốc.
• Đối với HRT đơn thuần (chỉ có estrogen): Có thể làm tăng rủi ro ung thư nội mạc tử cung ở phụ nữ còn tử cung. Dùng đồng thời với progestin giúp trung hòa tác động này.
• Thảo dược: Nguồn gốc dược liệu, chất lượng sản phẩm khó kiểm soát, nguy cơ lẫn tạp chất. Có thể tương tác với các thuốc đang dùng gây ảnh hưởng không mong muốn.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị tiền mãn kinh là quyết định mang tính cá nhân hóa cao và cần được thực hiện dưới sự tư vấn chặt chẽ của bác sĩ. Bác sĩ sẽ cân nhắc giữa tình trạng sức khỏe, các yếu tố nguy cơ riêng của bạn, mức độ ảnh hưởng của các triệu chứng… Từ đó cùng bạn tìm ra giải pháp tối ưu, giúp kiểm soát tốt tình trạng tiền mãn kinh, mang lại nhiều lợi ích nhưng đảm bảo độ an toàn cao nhất.