Phương Pháp Đông Y Điều Trị Viêm Cột Sống Dính Khớp

Đông y điều trị viêm cột sống dính khớp bằng nhiều phương pháp khác nhau như dùng thuốc thảo dược, châm cứu hay xoa bóp bấm huyệt. Chúng có thể được thực hiện đơn thuần hoặc kết hợp với nhau để nâng cao hiệu quả trị liệu.

Bệnh viêm cột sống dính khớp trong Đông y

Bệnh viêm cột sống dính khớp là tình trạng một số đốt sống bị dính lại với nhau gây sưng viêm, biến dạng và gù vẹo cột sống. Đôi khi một số khớp ở chi dưới cũng bị ảnh hưởng. Căn bệnh này nếu không được kiểm soát tốt có thể gây tàn phế suốt đời.

Đông y cho rằng, sự khởi phát của bệnh viêm cột sống dính khớp bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Bao gồm:

• Phong hàn thấp nhiệt
• Thận cập đốc mạch hư suy
• Khí huyết bất túc
• Các yếu tố ngoại tà xâm nhập vào cơ thể dẫn đến trở trệ kinh lạc và tất thống không thông.

Bệnh viêm cột sống dính khớp tiến triển trong thời gian dài còn dẫn đến tình trạng tạng khí thất điều, thận cùng với đốc mạch cũng bị hư tổn nghiêm trọng.

Tùy theo dạng tà khí trong cơ thể mà Đông y có phép điều trị phù hợp. Bệnh nhân bị huyết ứ cần áp dụng phương pháp lý khí hóa ứ. Phép ôn tán được áp dụng cho người ngoại cảm hàn thấp. Bệnh nhân thấp nhiệt nhiều cần thanh hóa. Riêng các trường hợp khí trệ uất trở thì cần áp dụng phép trị lý khí sơ đạo để khắc phục.

Trong quá trình điều trị viêm cột sống dính khớp, bệnh nhân cần kiên trì và tái khám đều đặn để thầy thuốc theo dõi sát được sự tiến triển của bệnh nhằm điều chỉnh phương thuốc cho phù hợp. Có thể kết hợp các phép phương pháp bổ trợ như cứu ngải, bấm huyệt hay châm cứu để nâng cao hiệu quả điều trị viêm cột sống dính khớp bằng Đông y.

Bài thuốc Đông y điều trị viêm cột sống dính khớp

Để điều trị bệnh viêm cột sống dính khớp, Đông y có nhiều bài thuốc cổ phương được bào chế từ thảo dược tự nhiên giúp khắc phục triệu chứng và căn nguyên của bệnh, đồng thời nâng cao phạm vi hoạt động của cột sống cũng như thể trạng của người bệnh.

Bài thuốc số 1: Thanh nga hoàn hợp độc hoạt ký sinh thang gia giảm

Tác dụng:

• Ôn thận bổ đốc
• Trừ tê thông lạc

Chủ trị:

Dùng cho bệnh nhân bị viêm cột sống dính khớp có thể thận hư đốc suy. Bệnh có các đặc điểm nhận diện như sau:

• Đau mỏi vùng cột sống, lưng, eo và đôi khi bị đau cả cổ vai gáy. Cảm giác đau có thể tăng nặng khi thời tiết trở lạnh hoặc người bệnh mệt mỏi
• Cứng ở khớp bị ảnh hưởng, hoạt động co duỗi trở nên khó khăn
• Đau chân
• Mỏi gối
• Teo cơ
• Tiểu tiện trong và dài
• Đi ngoài phân nát
• Sắc lưỡi đạm, trên mặt có rêu trắng mỏng
• Mạch trầm tế nhược

Thành phần của bài thuốc:

• Nhục quế: 1.5 gram
• Tế tân: 3 gram
• Ngưu tất, thoát hạch anh nhi: Mỗi dược liệu 9 gram
• Độc hoạt, mộc miên, tần giao, địa hoàng, bạch thược, hồ phi tử, tang ký sinh, phục linh, lan căn: Mỗi dược liệu 15 gram.

Gia giảm dược liệu:

• Bệnh nhân có biểu hiện dương hư, sợ lạnh, đau chân và mỏi gối nhiều thì gia thêm các vị gồm 15g quế chi, 15g ba kích. Chúng có tác dụng ôn dương, thông mạch.
• Người bị ứ trệ máu nặng hoặc đau nhiều cần hoạt huyết khử ứ bằng cách gia thêm các vị 9g hoa hồng, 9g thoát hạch nhân, 2g thủy diệt, 30g cửu tằng phong.
• Khám thấy đốc mạch hư rỗng, lưng eo vô lực và đau mỏi nhiều cần gia thêm 15g thỏ ty, 15g sâm nam, 12g lọc giao giác. Thuốc có tác dụng cố đốc, cường eo.

Cách dùng thuốc: 

• Rửa sạch các dược liệu đã chuẩn bị
• Bỏ vào ấm và đổ thêm 1,5 lít nước vào. Đun sôi, vặn nhỏ lửa sắc thuốc thêm khoảng 1 tiếng
• Nước thuốc thu được uống 3 lần mỗi ngày
• Đều đặn sử dụng ngày 1 thang cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.

Bài thuốc số 2: Tứ diệu tán hợp tuyên tý thang gia giảm

Tác dụng:

• Thanh nhiệt
• Giải độc
• Lợi thấp thông lạc

Chủ trị: 

Bài thuốc Đông y điều trị viêm cột sống dính khớp “Tứ diệu tán hợp tuyên tý thang gia giảm” thích hợp cho bệnh nhân thể thấp nhiệt trở lạc. Biểu hiện của dạng bệnh này như sau:

• Đau vùng lưng, eo và cột sống
• Cứng cột sống, các hoạt động cúi xuống, đứng lên hay vặn bẻ lưng trở nên khó khăn và có thể gây đau lưng nhiều hơn.
• Sưng đau các khớp
• Đầy tức ngực
• Miệng đắng, sắc lưỡi đỏ. Bề mặt lưỡi đóng rêu dày vàng
• Nước tiểu vàng
• Mạch hoạt sác.

Thành phần của bài thuốc:

• Cây mỏ hạc, ý dĩ nhân: Mỗi dược liệu dùng 30 gram
•  Bảo kế, bạch truật, phân tằm khô (tằm sa), hoạt thạch: Mỗi dược liệu 15 gram
• Ngưu tất, dành dành, phòng kỷ, thủy ngọc, kiều liên: Mỗi dược liệu 9 gram.
• Hoàng bá: 12 gram

+ Gia giảm:

• Bị đau kéo dài: Gia thêm 30g mộc qua, 15g mộc miên, 12g ngưu tất. Các dược liệu này có tác dụng cường cốt, trừ thấp.
• Có triệu chứng nhiệt rõ ràng: Gia thêm hải phong đằng, thiên lý cập, dây kim ngân ( mỗi dược liệu 30g) và 15g kim cang. Thuốc có tác dụng thanh nhiệt, trừ thấp.
• Bí tiểu, sắc lưỡi đỏ, mạch hoạt sác: Bổ sung thêm 6g mạy lầu đông, 9g vũ tôn. Các dược liệu này có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu và trừ thấp.
• Thấp nhiệt uẩn kết kéo dài: Thêm 15g tảo liên thảo, 15g bạch lạp thụ tử và15g thạch hộc. Thuốc giúp dưỡng âm, sinh tân.

Cách sử dụng bài thuốc:

• Sau khi rửa sạch các vị thuốc đã chuẩn bị thì cho hết vào ấm
• Sắc thuốc với 1 lít nước trong 30 phút
• Gạn thuốc sắc ra chén, để nguội và uống 2 – 3 lần cho hết
• Mỗi ngày sắc uống 1 thang.

Bài thuốc số 3: Thân thống trục ứ thang gia giảm

Tác dụng:

• Thông kinh
• Chỉ thống
• Hoạt huyết
• Hóa ứ

Chủ trị: 

Bài thuốc “Thân thống trục ứ thang gia giảm” được Đông y sử dụng để điều trị cho bệnh nhân bị viêm cột sống dính khớp có thể huyết ứ trở lạc. Các triệu chứng bệnh có thể gặp bao gồm:

• Đeo vùng eo lưng kích liệt. Vị trí đau thường cố định. Cơn đau tăng nặng hơn vào ban đêm khiến người bệnh khó ngủ, mất ngủ.
• Vận động khó khăn
• Cứng các khớp xương toàn thân sau khi ngủ dậy
• Có thể bị biến dạng xương khớp
• Lưỡi ám, xuất hiện nhiều điểm huyết ứ. Rêu lưỡi mỏng trắng.

Thành phần của bài thuốc:

•  Hồ vương sứ giả, độc hoạt và thanh táo : Mỗi dược liệu 15g.
• sS thảo, địa long, thoát hạch anh nhi, hồng hoa, cỏ xước và phù hương: Mỗi dược liệu 9g.
• Hương thảo, cam thảo và gián đất: Mỗi dược liệu 6g.

+ Gia giảm dược liệu:

• Hư suy rõ rệt thì thêm các vị thuốc bổ thận có tác dụng trừ ứ. Cụ thể là thêm tần giao và thục địa mỗi vị 15g, miết giáp 6g.
• Hàn tàn nặng thì thêm tế tân và chế xuyên ô mỗi vị 3g, can khương 9g để tán hàn chỉ thống.

Cách sử dụng bài thuốc:

• Sắc tất cả chung với nhau
• Ban đều đổ 1 lít nước đun cho cạn còn khoảng 300ml
• Ngày sắc 1 thang chia làm 2 lần uống.

Bài thuốc số 4: Quyên tý thang hợp thận chiêu thang gia giảm

Tác dụng:

• Tán hàn
• Trừ thấp
• Ôn kinh thông lạc

Chủ trị:

Bài thuốc chữa viêm cột sống dính khớp bằng Đông y “Quyên tý thang hợp thận chiêu thang gia giảm” được chỉ định cho những bệnh nhân có thể thấp hàn tê trở.

Dấu hiệu nhận biết:

• Đau lưng, đau mỏi cột sống. Cơn đau có thể leo lên cả cổ và vùng vai gáy
• Sưng viêm ở khu vực bị ảnh hưởng
• Vận động khó khăn
• Sợ lạnh. Khu vực nửa thân dưới thường xuyên bị lạnh
• Lưỡi đạm, bề mặt có rêu mỏng trắng

Thành phần của bài thuốc:

• Nghệ vàng, khương hoạt, khẩu kỳ, phục linh, miên hoa, độc hoạt, kim thược dược, bạch truật, sơn cân thái và tang ký sinh: Mỗi dược liệu 15g.
•  Gừng khô, ngưu tất và nhục quế mỗi vị 9g.
• Tần quy: 10g.

+ Gia giảm dược liệu:

• Cột sống và cổ gáy bị đau nhiều: Thêm 30 gram cát căn. Dược liệu này có tác dụng thư cân, chỉ thống.
• Thấp tà nhiều: Thêm 15g bảo kế, 30g
• Hàn tà nhiều: Thêm 12g hắc phụ, 3g phụ tử và 3g kim bồn thảo. Thuốc giúp tán hàn chỉ thống.

Cách sử dụng bài thuốc:

• Sắc tất cả với 1 lít nước
• Đun sôi kỹ cho đến khi lượng nước ban đầu cạn còn khoảng 2 chén
• Chia uống vài lần trong ngày khi còn ấm, mỗi ngày 1 thang.

Bài thuốc số 5: Đương quy địa hoàng hoàn hợp hổ tiềm hoàn gia giảm

Tác dụng:

• Thông lạc
• Chỉ thống
• Bổ ích khí thận

Chủ trị: 

Bài thuốc Đông y điều trị viêm cột sống dính khớp “Đương quy địa hoàng hoàn hợp hổ tiềm hoàn gia giảm” thích hợp cho những người mắc bệnh thể can thận âm hư. Đặc điểm của thể bệnh này là:

• Đau mỏi nhiều ở vùng lưng, eo, cột sống và chân
• Các khớp xương cứng, hoạt động co duỗi khó khăn
• Teo cơ
• Tứ chi có cảm giác yếu, phạm vi đi lại và vận động bị hạn chế.
• Khô hoặc đau ngứa ở hai mắt
• Giảm cân
• Cổ họng khô, hay khát nước
• Nhức đầu, chóng mặt
• Ngũ tâm phiền nhiệt
• Lưỡi đỏ, bề mặt đóng một ít rêu vàng.

Thành phần của bài thuốc:

• Địa hoàng, bạch thược và ty liên bì: Mỗi dược liệu 15g.
• Táo bì, sơn dược: Mỗi dược liệu 12g.
• Thủy ngư giáp, ngưu tất, xuyên quy và tri mẫu : Mỗi dược liệu 9g.

+ Gia giảm các dược liệu:

• Trong người âm hư hỏa vượng: Thêm 9g thanh cao, 9g lộc cửu,15g thiên hoa phấn. Các vị thuốc này sẽ giúp thanh hư nhiệt.
• Dương hư: Bổ sung thêm tầm gửi dâu 15g, quế bì 1.5g, xương chó 30g. Các dược liệu này kết hợp với nhau có tác dụng ôn thận dương.
• Đau nhức xương khớp nhiều, cơn đau tăng nặng vào ban đêm và thuyên giảm vào ban ngày, lưỡi tím tối hoặc có các nốt ban đỏ: Bổ sung thêm 9g , trâu cổ, 9g đào nhân, 30g cửu tằng phong. Chúng có tác dụng dưỡng huyết, kích thích lưu thông máu.

Cách dùng thuốc:

• Rửa sạch các dược liệu
• Bỏ hết vào ấm sắc cùng 1 lít nước. Đun sôi và tiếp tục sắc thuốc trên lửa nhỏ để nước trong ấm cô đặc còn khoảng 300ml.
• Lọc nước thuốc chia 3 lần uống
• Sử dụng mỗi ngày 1 thang. Khi hết liệu trình nên tái khám để thầy thuốc gia giảm các dược liệu cho phù hợp.

Xoa bóp bấm huyệt chữa viêm cột sống dính khớp

Xoa bóp bấm huyệt cũng là một trong những phương pháp điều trị viêm cột sống dính khớp bằng Đông y đang được áp dụng rộng rãi để bổ trợ. Bằng việc sử dụng lực của bàn tay và các ngón tay tác động trực tiếp lên một số huyệt vị bị đau nhức, kỹ thuật này mang đến nhiều lợi ích cho người bệnh như:

• Xoa dịu cơn đau
• Kích thích lưu thông máu đến nuôi dưỡng, chữa lành vùng cột sống bị tổn thương
• Làm thư giãn gân, cơ, dây chằng và các dây thần kinh ở lưng, qua đó giúp người bệnh bớt đau đớn và vận động tốt hơn.
• Cải thiện tình trạng ứ trệ khí huyết.

Các bước xoa bóp bấm huyệt chữa viêm cột sống dính khớp theo Đông y:

• Bước 1: Người bệnh nằm sấp trên giường. Hai tay thả lỏng đặt dọc theo cơ thể
• Bước 2: Chuyên gia vật lý trị liệu hay thầy thuốc ngồi sát bên cạnh và tiến hành trị liệu cho người bệnh. Bắt đầu với thao tác xoa bóp từ 2 bên vai, sau đó mát xa dọc theo cột sống và di chuyển dần xuống đến vùng lưng dưới sao cho toàn bộ vùng lưng nóng lên. Thoa một ít tinh dầu vào khu vực xoa bóp sẽ giúp làm tăng công dụng trị liệu.
• Bước 3: Xác định vị trí các huyệt Dương lăng tuyền cùng huyệt Thận du. Lấy 2 đầu ngón tay cái day ấn một lực từ nhẹ đến mạnh lên các huyệt này. Mỗi huyệt bấm trong khoảng 2 – 3 phút là được.

*Vị trí các huyệt:

• Huyệt Dương lăng tuyền: Vị trí huyệt nằm ở chỗ lõm ngay phía dưới đầu xương mác, mặt ngoài chân. Việc tác động vào huyệt Dương lăng tuyền có tác dụng thư cân mạch, khu phong tà và thanh thấp nhiệt, giúp giảm viêm khớp gối, xoa dịu cơn đau ở lưng đùi, giảm đau thần kinh tọa và cải thiện tình trạng hoa mắt, chóng mặt, liệt nửa người.
• Huyệt Thận du: Huyệt nằm bên dưới gai đốt sống thắt lưng thứ 2 và đo ngang ra phía ngoài tầm 1.5 thốn. Day bấm huyệt thận du có tác dụng ích thận, tráng hỏa, tăng sức mạnh cho cân cốt, giảm đau thắt lưng cho người bị viêm cột sống dính khớp.

Phương pháp châm cứu trị viêm cột sống dính khớp trong Đông y

Một số bệnh nhân được chỉ định phương pháp châm cứu. Đây là cách điều trị viêm cột sống dính khớp bằng Đông y không dùng thuốc được y học cổ truyền áp dụng phổ biến. Có nhiều phương pháp châm cứu như hào châm, điện châm, cứu ngải, thể châm, thủy châm hay laser châm… Trong đó, châm cứu bằng ngải cứu hoặc kim châm là hai loại thường được lựa chọn để điều trị cho bệnh nhân bị viêm cột sống dính khớp.

1. Liệu pháp cứu ngải chữa viêm cột sống dính khớp

Cứu ngải là phương pháp sử dụng ngải cứu để tác động vào một số vị trí huyệt đạo nhất định nhằm cải thiện các triệu chứng của bệnh viêm cột sống dính khớp. Dược liệu tươi được các thầy thuốc thu hái về, đem rửa sạch, phơi khô rồi chế thành các điếu ngải hay ngải nhung.

Khi tiến hành điều trị, điếu ngải được đốt cháy và tận dụng sức nóng để tác động vào các huyệt vị cần cứu. Liệu pháp cứu ngải được thực hiện đúng cách có tác dụng làm giãn cơ, giảm đau, đồng thời kích thích các phản ứng tốt trong cơ thể để phòng ngừa và điều trị bệnh viêm cột sống dính khớp. Phương pháp này cho hiệu quả tốt nhất đối với các trường hợp bị bệnh thể hàn.

Đông y có 2 cách châm cứu bằng ngải cứu chữa viêm cột sống dính khớp như sau:

Cứu ngải đơn thuần:

• Dùng điếu ngải cứu độc vị tác động vào huyệt A thị cùng với huyệt Mệnh môn
• Mỗi ngày thực hiện 1 -2 lần
• Một liệu trình cứu ngải kéo dài trong 10 ngày.

Châm cứu bằng ngải cứu kết hợp các thảo dược khác:

• Chuẩn bị các dược liệu: 500g ngải cứu, 60g giả tô, 60g bạch hồ tiêu, 60g mạt dược, 60g bách chi, 60g phù hương.
• Tất cả dùng ở dạng khô, trộn đều rồi chia làm 20 phần nhỏ.
• Cuốn tất cả thành các điếu thuốc và bảo quản để sử dụng trong một liệu trình.
• Mỗi ngày dùng 1 điếu, tiến hành cứu trong 40 – 50 phút.

2. Châm cứu bằng kim truyền thống

Phương pháp này thường được các thầy thuốc Đông y điều trị viêm cột sống dính khớp cho các đối tượng bị đau nặng kèm huyết ứ kéo dài. Dùng kim châm vào các huyệt đạo có tác dụng giảm đau, kích thích lưu thông máu, hành khí, thông kinh lạc và cải thiện phạm vi vận động của cơ thể.

Loại kim châm được dùng là cây kim dài và mảnh, không khiến người bệnh bị đau hoặc khó chịu khi châm sâu vào trong. Thầy thuốc sẽ căn cứ vào chứng bệnh cụ thể mà châm cứu vào các huyệt đạo phù hợp.

• Thể ứ huyết chứng: Châm vào các huyệt Đại chùy, huyệt Phong trì, huyệt Can du, huyệt Dương lăng tuyền, huyệt Hoàn khiêu, huyệt Thận du và huyệt Tam tâm giao.
• Hàn thấp chứng: Cần tác động đến các huyệt gồm Đại chùy, huyệt Yêu dương quan, Huyệt Can du, huyệt Thận du, huyệt Cách du và cuối cùng là huyệt Phong trì.
• Nhiệt thấp chứng: Lần lượt châm cứu vào các huyệt Can du, huyệt Hoàn khiêu, huyệt Hợp cốc, huyệt Đại chùy, huyệt Phong trì, huyệt Yêu dương quan.
• Can thận âm hư hình: Châm vào các huyệt Quan nguyên, huyệt Đại chùy, huyệt Thái xung, huyệt Can du, huyệt Thận du, huyệt Tam âm giao.
• Thận hư đốc rỗng hình: Dùng kim châm vào các huyệt Âm lăng tuyền, huyệt Tam âm giao, huyệt Ủy trung, huyệt Quan nguyên, huyệt Can du, huyệt Thận du và huyệt Cách du.

Thời gian châm cứu mỗi lần thường kéo dài trong khoảng 20 – 30 phút. Một liệu trình điều trị khoảng 13 – 15 ngày. Bệnh nhân có thể châm cứu tại các cơ sở khám chữa bệnh bằng Y học cổ truyền hay các phòng vật lý trị liệu.

Ưu nhược điểm của cách điều trị viêm cột sống dính khớp bằng Đông y

Phương pháp Đông y điều trị viêm cột sống dính khớp có những ưu điểm và mặt hạn chế như sau:

– Ưu điểm:

• Hình thức trị liệu đa dạng. Các bài thuốc thảo dược kết hợp với xoa bóp bấm huyệt hay châm cứu giúp rút ngắn thời gian điều trị cho người bệnh.
• An toàn cho sức khỏe, có thể áp dụng lâu dài mà không phải lo ngại về tác dụng phụ như khi dùng thuốc Tây
• Điều trị tận gốc căn nguyên của bệnh viêm cột sống dính khớp, làm mạnh gân cốt và cải thiện thể trạng cho người bệnh.
• Các bài thuốc có thể được gia giảm dược liệu để phù hợp với từng thể bệnh và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, mang đến hiệu quả điều trị nhanh hơn cho người bệnh.
• Áp dụng được cho nhiều đối tượng, lứa tuổi.

Ưu điểm:

• Các phương pháp điều trị viêm cột sống dính khớp trong Đông y cho tác dụng từ từ nên chỉ thích hợp cho người bị bệnh ở mức độ nhẹ đến trung bình. Không kiểm soát được bệnh nếu áp dụng trong giai đoạn nặng.
• Chỉ đáp ứng tốt đối với các bệnh nhân có cơ địa phù hợp.
• Các bài thuốc sắc mất nhiều thời gian nên có thể gây trở ngại cho những người có công việc bận rộn. Nhiều người phải dậy sớm sắc thuốc để mang theo đến nơi làm việc.
• Một số dược liệu có vị đắng, khó uống.
• Thời gian điều trị dài và phải áp dụng đúng cách, kiên trì mới thấy được hiệu quả.

Nếu có ý định dùng Đông y điều trị viêm cột sống dính khớp, người bệnh nên tìm đến các bệnh viện hay phòng chẩn trị Y học cổ truyền uy tín để được các thầy thuốc thăm khám và chỉ định phương pháp trị liệu phù hợp. Không tự ý sử dụng các bài thuốc thảo dược được truyền miệng trong dân gian. Ngay cả việc trị liệu bằng châm cứu hay xoa bóp bấm huyệt cũng cần được thực hiện bởi các thầy thuốc Đông y hay những người có kinh nghiệm chuyên môn để không gây phát sinh những vấn đề bất lợi cho sức khỏe.