Phác Đồ Điều Trị Xuất Huyết Tiêu Hóa Trên

Xuất huyết tiêu hóa là một trong những dạng cấp cứu y tế cần được can thiệp kịp thời nếu không sẽ đe dọa đến tính mạng của người bệnh. Việc áp dụng đúng phác đồ điều trị kết hợp với chăm sóc đúng cách sẽ giúp nhanh chóng kiểm soát tình trạng bệnh, đẩy nhanh tốc độ làm lành tổn thương tại lớp niêm mạc lót trong và hạn chế nguy cơ phát sinh các biến chứng nguy hiểm. Bài viết dưới đây là phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa trên mới nhất của Bộ Y tế bạn có thể tham khảo.

Xuất huyết tiêu hóa là bệnh gì?

Xuất huyết tiêu hóa là hiện tượng chảy máu bên trong lòng ống tiêu hóa. Tình trạng này có thể xảy ra tại bất kỳ phân đoạn nào như thực quản, dạ dày, ruột và hậu môn. Lúc này, người bệnh sẽ có triệu chứng nôn ra máu hoặc đi ngoài có lẫn máu. Bệnh thường là biến chứng của một số bệnh lý về đường tiêu hóa mãn tính không được kiểm soát tốt. Dựa vào mức độ nặng nhẹ của bệnh lý mà tình trạng chảy máu có thể diễn ra nhiều hoặc ít.

Y học hiện đại đã căn cứ vào vị trí xuất huyết bên trong ống tiêu hóa để chia bệnh lý này thành 2 dạng cơ bản là xuất huyết tiêu hóa trên (chảy máu xảy ra từ thực quản kéo dài cho đến dây chằng Triez) và xuất huyết tiêu hóa dưới (chảy máu diễn ra từ dây chằng Triez kéo dài đến hậu môn).

Đây là một dạng cấp cứu nghiêm trọng cần được phát hiện và xử lý kịp thời. Nếu không sẽ gây ra một số biến chứng nguy hiểm như nhũn não do thiếu máu lên não, nhồi máu cơ tim ở bệnh nhân mắc bệnh tim, mất máu nhiều gây sốc và dẫn đến tử vong.

Các phương pháp chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa

Khi có dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa, bạn cần nhanh chóng thăm khám chuyên khoa để xác định mức độ bệnh trạng. Dựa vào kết quả chẩn đoán bác sĩ mới có thể lên phác đồ điều trị với từng trường hợp cụ thể. Với sự phát triển của y học hiện đại thì đã có rất nhiều phương pháp chẩn đoán bệnh xuất huyết tiêu hóa ra đời.

Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách chẩn đoán bệnh xuất huyết tiêu hóa bạn có thể tham khảo:

Chẩn đoán xác định

Đầu tiên bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng lâm sàng để xác định bệnh trạng như nôn ra máu, đại tiện phân đen, mất máu cấp,… Ở những trường hợp không có các dấu hiệu điển hình ở trên, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện một số thủ thuật trong y khoa để kiểm tra như đặt ống thông dạ dày, thăm khám trực tràng, nội soi dạ dày,

Chẩn đoán phân biệt

Với những trường hợp xuất huyết tiêu hóa diễn ra với mức độ nặng, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý khác. Tình trạng chảy máu diễn ra với mức độ nặng được xác định là do xuất huyết tiêu hóa khi có các dấu hiệu sau đây:

• Trạng thái dòng chảy của máu bên trong cơ thể không ổn định. Lúc này người bệnh sẽ bị hạ huyết áp tư thế, trường hợp nghiêm trọng hơn sẽ bị sốc với các dấu hiệu đặc trưng như tụt huyết áp, da lạnh, rối loạn ý thức,…
• Cơ thể bị mất đi hơn 500ml máu hoặc phải truyền hơn 5 đơn vị máu/24 giờ.
• Sau khi đặt ống thông dạ dày sẽ có dấu hiệu chảy máu tươi hoặc đại tiện có máu đỏ tươi lẫn trong phân.
• Chỉ số Hct < 20%, HC < 2tr/L, Hb < 7g/dL.
• Ở bệnh nhân suy tim, bệnh mạch vành hoặc người trên 60 tuổi sẽ có thêm một số vấn đề về sức khỏe kết hợp.

Đánh giá mức độ

• Trường hợp chảy máu vẫn đang tiếp tục diễn ra và có nguy cơ tái phát trở lại sẽ có các dấu hiệu như huyết áp không ổn định, mạch tăng dần
• Thực hiện nội soi tiêu hóa và đánh giá dựa trên bảng phân loại Forrest hoặc thang điểm Rockal

Chẩn đoán nguyên nhân

Bác sĩ sẽ chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh bằng cách thăm khám triệu chứng lâm sàng, hỏi về tiền sử bệnh lý hoặc tiến hành nội soi tiêu hóa. Sau khi tình trạng bệnh đã bước vào giai đoạn ổn định, bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh thực hiện nội soi càng sớm càng tốt giúp xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị cụ thể.

• Các nguyên nhân gây ra bệnh thường gặp là loét dạ dày tá tràng, giãn nở tĩnh mạch thực quản, viêm dạ dày tá tràng,…
• Một số nguyên nhân gây bệnh ít gặp khác là xuất hiện u lành tính trong đường tiêu hóa, bệnh Crohn, hội chứng Mallory Weiss, dị dạng mạch máu,…

Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa Bộ Y tế

Sau khi đã có chẩn đoán chính xác về tình trạng bệnh cũng như nguyên nhân gây ra bệnh, bác sĩ sẽ nhanh chóng đưa ra phác đồ điều trị sao cho phù hợp, đặc biệt là những trường hợp bệnh nặng. Mục tiêu của việc điều trị xuất huyết tiêu hóa theo quy định của Bộ Y tế là hồi sức, cầm máu và giải quyết nguyên nhân gây ra bệnh. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể bạn có thể tham khảo:

Biện pháp hồi sức

Khi người bệnh có các dấu hiệu mất máu, người nhà cần tiến hành sơ cứu cho người bệnh giúp nâng cao tỷ lệ sống. Lúc này, bạn cần đặt người bệnh nằm ở nơi thoáng mát và kê chân cao hơn đầu. Có thể cho người bệnh uống nước muối loãng để bổ sung nước và điện giải. Nếu chảy máu diễn ra với mức độ nặng, bạn có thể cho người bệnh sử dụng thêm một số loại thuốc cầm máu dễ dàng mua được tại nhà thuốc Tây như Posthypophyse, vitamin K,… Sau đó, nhanh chóng gọi cấp cứu đến bệnh viện có chuyên khoa tiêu hóa gần nhất.

Sau khi đã đến bệnh viện, bác sĩ sẽ tiến hành hồi sức cho người bệnh theo các bước sau đây:

Cấp cứu cơ bản

• Đặt người bệnh nằm ở tư thế đầu thấp, cần chú ý để tránh tình trạng sặc phổi. Đồng thời, cho người bệnh thở oxy từ 2 – 6l/phút
• Đặt nội khí quản đối với những trường hợp có dấu hiệu trào ngược vào phổi, suy hô hấp hoặc rối loạn ý thức.
• Đặt 2 đường truyền tĩnh mạch lớn và chắc chắn. Ở những trường hợp có dấu hiệu suy tim sẽ tiến hành đặt  catheter tĩnh mạch trung tâm và đo áp lực tĩnh mạch trung tâm.
• Đặt ống thông tiểu để theo dõi lượng nước tiểu, đặt ống thông dạ dày để rửa dạ dày, lấy máu xét nghiệm và làm điện tim.

Hồi phục thể tích chống sốc

• Đầu tiên bác sĩ sẽ tiến hành bù lại lượng dịch mà cơ thể người bệnh đã bị mất đi bằng cách truyền dịch NaCl 0,9% hoặc Ringer lactat từ 1 – 2 lít và tái hồi huyết động
• Sau khi truyền dịch với tổng liều 50ml/kg mà cơ thể người bệnh vẫn còn dấu hiệu sốc thì sẽ được chỉ định truyền dung dịch keo.
• Bác sĩ sẽ điều chỉnh số lượng cũng như tốc độ truyền dựa vào mức độ mất máu và tình trạng tim mạch của người bệnh.

Mục đích của việc hồi phục thể tích máu và giúp người bệnh thoát khỏi tình trạng sốc với các chỉ số như huyết áp trên 90, nước tiểu trên 30ml/giờ, da ấm,… Sau khi người bệnh đã thoát khỏi tình trạng nguy kịch bác sĩ sẽ tiến hành theo dõi sát sao mạch, huyết áp và nghe phổi.

Lưu ý: Với những trường hợp bị xuất huyết tiêu hóa do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản thì tuyệt đối không nên nâng huyết áp lên quá cao (tối đa ở mức 110mmHg). Điều này sẽ làm gia tăng áp lực lên tĩnh mạch và khiến triệu chứng chảy máu nhanh chóng tái phát trở lại.

Truyền máu:

Với những trường hợp bị chảy máu nặng hoặc đang tiến triển, bác sĩ sẽ yêu cầu truyền máu giúp ổn định huyết động và nâng chỉ số hematocrit lên trên 25%. Nếu bệnh nhân là người già đang mắc các bệnh lý mạch vành hoặc suy hô hấp thì chỉ số hematocrit cần phải đạt trên mức 30%. Ngoài ra, truyền máu cũng được yêu cầu thực hiện với bệnh nhân bị rối loạn đông máu.

Điều trị nguyên nhân

Nội soi sẽ được chỉ định thực hiện ngay khi tình trạng của bệnh nhân đã dần ổn định trở lại. Mục đích của việc thực hiện nội soi là cầm máu theo từng nguyên nhân cụ thể. Ví dụ như:

• Trường hợp viêm dạ dày tá tràng cấp: Nội soi cắt bỏ tác nhân gây kích thích chảy máu. Đồng thời tiến hành tiêm bolus vào tĩnh mạch thuốc omeprazol 80mg, sau đó sẽ truyền tĩnh mạch 8mg/giờ. Nếu tình trạng chảy máu vẫn tiếp tục diễn ra sẽ được yêu cầu truyền tĩnh mạch somatostatin với liều lượng tương tự.
• Loét dạ dày tá tràng: Bác sĩ sẽ tiến hành nội soi kết hợp tiêm tĩnh mạch thuốc omeprazol 80mg giúp ức chế bài tiết dịch vị, sau đó tiếp tục cho người bệnh truyền tĩnh mạch 8mg/giờ. Với trường hợp nội soi thất bại sẽ được chỉ định thực hiện phẫu thuật kết hợp truyền tĩnh mạch somatostatin.
• Vỡ giãn tĩnh mạch thực quản: Tiến hành nội soi kết hợp với dùng thuốc chuyên khoa giúp giảm áp lực lên tĩnh mạch. Loại thuốc được sử dụng phổ biến là tiêm bolus tĩnh mạch thuốc somatostatin với liều 0,25mg sau đó truyền tĩnh mạch 6mg/24 giờ hoặc truyền terlipressin 1mg x 4 lần/24 giờ.

Với những trường hợp chảy máu nặng chưa thể tiến hành nội soi để tìm ra nguyên nhân và không thể chẩn đoán phân biệt thông qua triệu chứng lâm sàng, bác sĩ sẽ yêu cầu điều trị bằng cách truyền dịch và truyền máu để chống sốc. Sau đó, yêu cầu người bệnh tiến hành truyền tĩnh mạch kết hợp với dùng thuốc ức chế sản xuất dịch vị dạ dày và thuốc làm giảm áp lực lên tĩnh mạch cửa.

Lời khuyên dành cho người bị xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa thường khởi phát do ảnh hưởng bởi một số bệnh lý nghiêm trọng. Khi thấy bản thân có các dấu hiệu của bệnh bạn cần nhanh chóng thăm khám chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Đồng thời, người bệnh cũng cần ngừng sử dụng các loại thuốc sau đây nếu không muốn tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn:

• Thuốc làm loãng máu: Loại thuốc này sẽ gây ảnh hưởng đến cơ chế làm đông máu tự nhiên của cơ thể và khiến tình trạng chảy máu trở nên nghiêm trọng hơn. Cụ thể là thuốc Warfarin.
• Thuốc Ibuprofen và thuốc NSAID: Lạm dụng các loại thuốc này cũng là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh xuất huyết tiêu hóa. Nếu hay sử dụng nhóm thuốc này trị bệnh, bạn nên trao đổi với bác sĩ chuyên khoa về việc thay đổi loại thuốc khác phù hợp hơn.
• Aspirin: Đây là loại thuốc có tác dụng giảm đau nhanh chóng nhưng lại khiến quá trình lưu thông tiểu cầu trong mạch máu bị gián đoạn. Nếu sử dụng thuốc này khi bị xuất huyết tiêu hóa sẽ khiến tình trạng chảy máu trở nên trầm trọng hơn. Vì vậy, người bệnh cần ngừng sử dụng loại thuốc này cho đến khi bệnh được điều trị khỏi hoàn toàn.

Các biện pháp chăm sóc và phòng ngừa bệnh tái phát trở lại

Sau khi thực hiện điều trị xuất huyết tiêu hóa theo phác đồ điều trị của Bộ Y tế, người bệnh cũng cần chú ý chăm sóc bản thân đúng cách giúp đẩy nhanh tốc độ làm lành tổn thương do bệnh gây ra.

Xuất huyết tiêu hóa là bệnh lý vẫn có thể tái phát trở lại, đặc biệt là những trường hợp tổn thương tại niêm mạc lót trong cơ quan tiêu hóa chưa được hồi phục hoàn toàn. Vì thế, sau khi bệnh đã được kiểm soát tốt bạn phải chủ động đưa ra các biện pháp phòng ngừa tái phát bệnh.

Dưới đây là hướng dẫn cụ thể bạn có thể tham khảo:

Biện pháp chăm sóc sau điều trị

• Dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi. Nên nằm nghĩ ở không gian yên tĩnh và không có gió lùa. Tư thế nằm nghỉ thích hợp là nằm ngửa, thẳng lưng và không kê gối trên đầu.
• Nếu bị đau vết thương sau phẫu thuật, bạn có thể tiến hành chườm ấm lên vết mổ để giảm nhẹ triệu chứng đau nhức và cảm thấy dễ chịu hơn.
• Sau khi bệnh đã bước vào giai đoạn ổn định và vết thương đã phục hồi tốt, người bệnh nên đi lại nhẹ nhàng giúp kích thích tuần hoàn máu và thư giãn tinh thần. Tuyệt đối không được vận động mạnh hoặc di chuyển quá nhiều.
• Luôn giữ cho tinh thần lạc quan và thoải mái trong suốt quá trình dưỡng bệnh. Tránh suy nghĩ tiêu cực, căng thẳng hay stress quá độ. Bạn có thể giải tỏa áp lực bằng cách nghe nhạc, đọc sách hoặc nói chuyện cùng người thân.
• Để quá trình hồi phục có thể diễn ra một cách tốt nhất, bạn chỉ nên sử dụng thức ăn nhẹ và dễ tiêu như cháo, súp, canh hầm nhừ hoặc sữa. Ăn với liều lượng vừa đủ và chia thành nhiều bữa nhỏ để sử dụng, tránh tình trạng ăn quá no hay để bụng quá đói.

Biện pháp phòng ngừa tái phát bệnh

• Tránh xa các loại thực phẩm gây hại đến sức khỏe và làm gia tăng nguy cơ bị trào ngược như đồ uống có cồn và chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, cafein,… Cần hạn chế sử dụng đồ ăn nhanh, đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn chiên xào, đồ ăn quá nóng hay quá lạnh,…
• Bổ sung vào trong thực đơn ăn uống hàng ngày các loại thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa như thực phẩm giàu chất xơ hòa tan, rau củ quả tươi xanh, trái cây tươi,…
• Uống từ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày giúp bôi trơn đường ruột và cải thiện chức năng của cơ quan tiêu hóa. Ngoài nước lọc bạn cũng có thể uống nước trái cây tươi, nước ép rau, nước canh,…
• Chú ý ăn đúng giờ và đủ bữa, chia 3 bữa ăn chính thành 5 – 6 bữa nhỏ trong ngày để sử dụng giúp giảm áp lực lên cơ quan tiêu hóa. Tuân thủ theo nguyên tắc ăn chín uống sôi, chế biến món ăn dưới dạng dễ tiêu như cháo súp,…
• Điều chỉnh lại thói quen sinh hoạt hàng ngày sao cho lành mạnh. Không nên thức khuya sau 23 giờ, ngủ đúng giờ và đủ giấc, tránh làm việc quá sức, kiểm soát tốt căng thẳng,… Dành thời gian tập luyện thể dục thể thao mỗi ngày giúp nâng cao sức đề kháng cơ thể.

Bài viết trên đây là phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa mới nhất của Bộ Y tế mà Vietmec tổng hợp được bạn có thể tham khảo. Khi có dấu hiệu của bệnh, bạn cần chủ động đến gặp bác sĩ để được thăm khám và lên phác đồ điều trị phù hợp. Tránh để bệnh tiến triển nặng, phát sinh biến chứng và đe dọa đến tính mạng.