Bệnh lý Addison

Bệnh Addison, còn gọi là suy tuyến thượng thận, là một căn bệnh hiếm gặp xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ một số hormone nhất định. Khi mắc bệnh Addison, tuyến thượng thận tạo ra quá ít cortisol cũng như các hormone khác như aldosterone.

Bệnh Addison có thể ảnh hưởng đến bất cứ ai và có thể đe dọa tính mạng. Thông thường, bệnh sẽ được điều trị bằng cách dùng hormone để thay thế những hormone bị thiếu.

Các triệu chứng của bệnh Addison thường xảy ra từ từ, thường là trong nhiều tháng. Bệnh có thể di chuyển chậm đến mức những người mắc bệnh lúc đầu có thể bỏ qua các triệu chứng. Sau đó tình trạng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khi gặp chấn thương hoặc mắc các bệnh lý khác.

Các triệu chứng bệnh Addison có thể bao gồm:

• Giảm cân và chán ăn.
• Vùng da bị sạm đen.
• Huyết áp thấp, thậm chí có khả năng ngất xỉu.
• Thèm muối.
• Lượng đường trong máu thấp - hạ đường huyết.
• Buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng.
• Đau cơ và khớp.
• Cáu gắt.
• Trầm cảm.
• Một vài người bị rụng lông trên cơ thể hoặc gặp các vấn đề tình dục.

Bệnh Addison là do tổn thương tuyến thượng thận. Các tuyến thượng thận nằm ngay phía trên thận - là một phần của hệ thống nội tiết, chúng tạo ra các hormone ảnh hưởng đến hầu hết mọi cơ quan và mô trong cơ thể. Những tổn thương này sẽ dẫn đến sự thiếu hụt hormone cortisol, nhất là hormone aldosterone.

Các tuyến thượng thận được tạo thành từ hai phần riêng biệt. Phần bên trong được gọi là tủy, tạo ra các hormone giống adrenaline. Lớp bên ngoài được gọi là vỏ não, tạo ra một nhóm hormone gọi là corticosteroid. Corticosteroid bao gồm:

• Glucocorticoid: Bao gồm cả cortisol, ảnh hưởng đến khả năng biến thức ăn thành năng lượng của cơ thể. Chúng cũng đóng một vai trò trong phản ứng viêm của hệ thống miễn dịch và giúp cơ thể phản ứng với căng thẳng.
• Mineralocorticoid: Bao gồm cả aldosterone, cân bằng natri và kali trong cơ thể để giữ huyết áp ở mức khỏe mạnh.
• Androgen: Ở tất cả mọi người, tuyến thượng thận tạo ra một lượng nhỏ các hormone giới tính này. Chúng gây ra sự phát triển tình dục nam giới, đến khối lượng cơ bắp, ham muốn tình dục.

Suy thượng thận nguyên phát

Đôi khi, lớp ngoài của tuyến thượng thận, được gọi là vỏ não, bị tổn thương. Chúng sẽ không thể tạo ra đủ hormone, tình trạng này gọi là suy thượng thận nguyên phát. Đây thường là kết quả của một bệnh tự miễn, trong đó cơ thể tự tấn công. Những người mắc bệnh Addison có nhiều khả năng mắc bệnh tự miễn khác hơn những người khác.

Một số nguyên nhân khác gây suy tuyến thượng thận có thể kể đến như:

• Bệnh lao.
• Nhiễm trùng tuyến thượng thận.
• Các tế bào ung thư lây lan tới tuyến thượng thận.
• Máy chảy vào tuyến thượng thận.

Suy thượng thận thứ phát

Tuyến yên tạo ra một loại hormone gọi là hormone vỏ thượng thận (ACTH). ACTH lần lượt khiến vỏ thượng thận sản sinh ra hormone. Việc xuất hiện khối u tuyến yên không phải do ung thư, viêm nhiễm nhưng việc phẫu thuật tuyến yên có thể khiến tuyến yên sản xuất quá ít ACTH.

Quá ít ACTH có thể khiến tuyến thượng thận tạo ra quá ít glucocorticoid và androgen. Điều này được gọi là suy thượng thận thứ phát. Hầu hết các triệu chứng của suy thượng thận thứ phát đều tương tự như triệu chứng của suy thượng thận nguyên phát. Tuy nhiên, những người bị suy tuyến thượng thận thứ phát không có làn da sẫm màu và ít có khả năng bị mất nước nghiêm trọng hay bị huyết áp thấp. Thay vào đó họ lượng đường trong máu của họ thường thấp.

Nguyên nhân ban đầu của suy thượng thận thứ phát xảy ra khi những người dùng corticosteroid, chẳng hạn như prednisone, nhằm giúp điều trị các bệnh như hen suyễn, viêm khớp hoặc do ngừng dùng thuốc đột ngột thay vì giảm dần.

Bạn cần cung cấp các thông tin về bệnh sử và các triệu chứng liên quan của bản thân. Bạn có thể cần tiến hành thực hiện một số xét nghiệm chẩn đoán bệnh Addison như sau:

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm này có thể đo nồng độ natri, kali, cortisol và hormone vỏ thượng thận (ACTH) trong máu. Xét nghiệm máu cũng có thể đo các kháng thể liên quan đến bệnh Addison tự miễn dịch.
• Thử nghiệm kích thích ACTH: ACTH giúp tuyến thượng thận tạo ra cortisol. Xét nghiệm này đo mức cortisol trong máu trước và sau khi tiêm ACTH do con người tạo ra.
• Xét nghiệm hạ đường huyết do insulin gây ra: Xét nghiệm được thực hiện để tìm hiểu xem tuyến yên có gây suy thượng thận thứ phát hay không. Xét nghiệm bao gồm kiểm tra lượng đường trong máu và nồng độ cortisol sau khi tiêm insulin.
• Kiểm tra hình ảnh: Chụp CT vùng dạ dày để kiểm tra kích thước của tuyến thượng thận và tìm kiếm các vấn đề khác. Còn chụp MRI tuyến yên giúp kiểm tra tình trạng suy thượng thận thứ phát.

Thuốc được sử dụng để điều trị bệnh Addison. Liệu pháp thay thế hormone điều chỉnh mức độ hormone steroid mà cơ thể không sản xuất đủ. Một số phương pháp điều trị bao gồm corticosteroid đường uống như:

• Hydrocortisone (Cortef), prednisone (Rayos) hoặc methylprednisolone (Medrol) để thay thế cortisol. Những hormone này được cung cấp theo lịch trình để hoạt động giống như những thay đổi về nồng độ cortisol mà cơ thể trải qua trong 24 giờ.
• Fludrocortisone axetat để thay thế aldosterone.

Bạn có thể cần bổ sung thêm muối trong chế độ ăn uống hàng ngày. Điều này đặc biệt đúng khi tập thể dục nặng, khi thời tiết nóng hoặc nếu bạn bị rối loạn tiêu hóa, chẳng hạn như tiêu chảy.

Bác sĩ có thể tăng liều lượng thuốc trong thời gian ngắn nếu cơ thể bạn bị căng thẳng. Căng thẳng có thể đến từ việc phẫu thuật, nhiễm trùng hoặc một căn bệnh nhẹ. Nếu bạn bị nôn và không thể uống thuốc, bạn có thể cần tiêm corticosteroid.

Các khuyến nghị điều trị bệnh Addison khác bao gồm:

• Luôn mang theo khẩn cấp steroid và nhận dạng cảnh báo y tế cho phép các bác sĩ cấp cứu biết bạn cần loại chăm sóc nào để thuận tiện cho việc điều trị.
• Việc bỏ lỡ dù chỉ một ngày uống thuốc có thể nguy hiểm nên hãy mang theo một một ít thuốc ở nơi làm việc và bên mình khi đi du lịch.
• Mang theo bộ dụng cụ tiêm glucocorticoid bao gồm một kim tiêm, một ống tiêm và một dạng tiêm corticosteroid để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp.
• Giữ liên lạc với bác sĩ để theo dõi mức độ hormone của bạn. Nếu bạn gặp vấn đề trong quá trình dùng thuốc với thuốc, bác sĩ có thể cần phải thay đổi liều lượng hoặc thời điểm bạn dùng thuốc.
• Ít nhất mỗi năm một lần, hãy tới bệnh viện hoặc gặp bác sĩ điều trị của bạn để kiểm tra các vấn đề về hormone.

Khủng hoảng Addisonian là một trường hợp khẩn cấp về y tế và sẽ được điều trị bằng:

• Corticosteroid.
• Dung dịch muối.
• Đường.