Da Nhiễm Corticoid

Corticoid là dược chất kháng viêm được sử dụng phổ biến trong da liễu, đặc biệt là một số mỹ phẩm làm đẹp nhờ khả năng đẩy nhanh tốc độ bào mòn da, đồng thời hỗ trợ các hoạt chất khác được thẩm thấu tốt hơn. Thực tế có không ít người sau vài ngày sử dụng mỹ phẩm chứa corticoid đã có làn da láng mịn, giảm sưng viêm và một số khuyết điểm trên da.

Tuy nhiên dược chất của corticoid tiềm ẩn rất nhiều tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe làn da và tổng thể. Nó được xếp vào nhóm “Thuốc độc bảng B” của Bộ Y tế Việt Nam, tức là thuốc nguy hiểm, có khả năng gây ngộ độc. Do đó hiện nay việc sử dụng dược chất này được kiểm soát chặt chẽ.

Da nhiễm corticoid là hiện tượng làn da bị tổn thương, viêm nhiễm, bào mòn do thời gian dài tiếp xúc hoặc sử dụng các sản phẩm có chứa corticoid. Nguyên nhân chủ yếu là do chị em tin lời quảng cáo của người bán hàng và mong muốn có được làn da đẹp, tươi trẻ, không khuyết điểm nên đã sử dụng dược mỹ phẩm chứa corticoid hoặc hàm lượng dẫn xuất của dược chất này vượt quá mức cho phép của Bộ Y tế.

Thông thường các sản phẩm lạm dụng corticoid đó là kem trộn tự điều chế, thuốc thảo dược không rõ nguồn gốc, rượu thuốc bôi trị mụn với hiệu quả làm trắng nhanh chóng, tuy nhiên để lại những tác hại khôn lường cho làn da và sức khỏe tổng thể.

Nếu bạn sử dụng thuốc chứa corticoid với liều cao hoặc lạm dụng trong thời gian dài sẽ khiến làn da rơi vào tình trạng lệ thuộc, khi đó lớp da bên ngoài bị bào mòn, nhạy cảm với các yếu tố xấu từ môi trường bên ngoài. Lúc này quá trình chuyển hóa lipid trong cơ thể bị rối loạn, nội tiết tố bất thường và gây teo tuyến thượng thận.

Ngoài ra, dược chất này khi tác động lên da còn làm tích trữ nước, Natri và thải trừ Kali, đồng thời ức chế hormon vỏ thượng thận, kích thích giải phóng oxit nitric, gây thoái hóa biểu mô nang.

Khi da bị nhiễm corticoid thường có biểu hiện rõ chỉ sau khoảng nửa tháng sử dụng dược mỹ phẩm lạm dụng corticoid. Cụ thể:

• Làn da bị mỏng, sạm hơn: Nếu lạm dụng các loại mỹ phẩm có chứa corticoid trong thời gian dài hoặc ngưng sử dụng đột ngột sẽ khiến protein trong cơ thể bị suy thoái, chất nội bào bị mất đi và khi đó làn da trở nên mỏng, yếu, sạm đen nhanh chóng.

• Da nhăn nheo, bong tróc: Dược chất corticoid khi tiếp xúc với da có thể làm tăng sinh keratin ở lớp biểu bì, đồng thời ức chế quá trình tổng hợp collagen ở hạ bì enzyme hyaluronan synthase 3, nguyên bào dạng sợi. Sau đó làm giảm axit hyaluronic là chất cấp ẩm cho da, khiến làn da của bạn trở nên khô ráp, bong tróc, trở nên nhăn nheo.
• Da bị bỏng rát và phồng rộp: Một số trường hợp da nhiễm corticoid nghiêm trọng có thể xuất hiện tình trạng bỏng rát, phồng rộp vô cùng đau đớn. Nếu đi kèm hiện tượng tiết dịch vàng chứng tỏ làn da của bạn đã bị hoại tử do nhiễm độc nặng.
• Nổi bong bóng nước trên mặt: Nếu bạn sử dụng các sản phẩm, dược mỹ phẩm chứa corticoid sẽ bị nổi các hạt bong bóng nước li ti trên mặt chỉ sau khoảng 2 - 4 tuần. Khi các bong bóng nước này vỡ ra, rất dễ mưng mủ và gây ra cảm giác đau nhức.
• Giãn mao mạch máu: Một trong những biểu hiện thường gặp của tình trạng da nhiễm corticoid là giãn mao mạch máu. Lúc này corticoid sẽ kích thích giải phóng hàm lượng lớn oxit nitric, dẫn đến sự giãn nở bất thường của các mao mạch dưới da. Người bệnh có cảm giác nóng rát, đỏ ửng, thậm chí thường xuyên bị châm chích trên mặt.
• Tăng tiết bã nhờn, nổi mụn: Dược chất corticoid có khả năng làm tăng sinh tiết bã nhờn, khiến biểu mô da bị thoái hóa, thường xuyên tắc nghẽn và tạo điều kiện để vi khuẩn gây mụn khắp mặt.

Nếu làn da nhiễm corticoid nhẹ, người bệnh thường chỉ gặp hiện tượng da khô, bong tróc, xuất hiện bong bóng nước và lúc này rơi vào tình trạng viêm da cấp tính. Trong trường hợp da bị tăng tiết bã nhờn, giãn mao mạch máu, bỏng rát chính là biểu hiện của làn da nhiễm độc corticoid nặng, có thể gây ra nhiều biến chứng vô cùng nguy hiểm.

Da nhiễm corticoid, hay còn gọi là hội chứng nghiện corticoid tại chỗ, là hệ quả của việc sử dụng corticoid không đúng cách, kéo dài và lạm dụng, dẫn đến những thay đổi tiêu cực trên da và có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Hãy cùng phân tích sâu hơn về các nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này.

Lạm dụng Corticoid

• Sử dụng kéo dài: Corticoid, dù là loại nhẹ hay mạnh, đều không nên sử dụng liên tục trong thời gian dài mà không có sự giám sát của bác sĩ. Việc lạm dụng corticoid có thể gây ra các tác dụng phụ như teo da, giãn mao mạch, rạn da, và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Sử dụng corticoid mạnh không cần thiết: Corticoid được phân loại theo độ mạnh, từ nhẹ đến rất mạnh. Việc sử dụng corticoid mạnh để điều trị các bệnh lý da liễu nhẹ hoặc không cần thiết có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng.
• Tăng liều tự ý: Một số người có thể tự ý tăng liều corticoid khi không thấy hiệu quả điều trị ngay lập tức. Điều này rất nguy hiểm vì có thể dẫn đến quá liều và gây ra các biến chứng nghiêm trọng.

Sử dụng sản phẩm không rõ nguồn gốc

• Kem trộn, thuốc gia truyền: Đây là những sản phẩm thường chứa corticoid với hàm lượng cao và không được kiểm soát. Việc sử dụng các sản phẩm này có thể gây ra tình trạng da nhiễm corticoid nhanh chóng và nghiêm trọng.
• Mỹ phẩm không rõ nguồn gốc: Một số loại mỹ phẩm, đặc biệt là các sản phẩm làm trắng da, trị nám, trị mụn, có thể chứa corticoid để mang lại hiệu quả nhanh chóng. Tuy nhiên, việc sử dụng các sản phẩm này tiềm ẩn nguy cơ gây nhiễm corticoid da.

Tự ý điều trị

• Tự ý mua và sử dụng corticoid: Nhiều người tự ý mua và sử dụng corticoid khi gặp các vấn đề về da như viêm da, dị ứng, mụn trứng cá,... mà không có sự chỉ định của bác sĩ. Điều này có thể dẫn đến việc sử dụng không đúng cách, gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.
• Không tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Một số bệnh nhân có thể không tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ về liều lượng, thời gian sử dụng, và cách sử dụng corticoid. Điều này cũng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm corticoid da.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm corticoid da

• Loại da: Những người có làn da mỏng, nhạy cảm dễ bị nhiễm corticoid hơn.
• Vùng da: Các vùng da có nếp gấp như mặt, cổ, bẹn, nách dễ bị nhiễm corticoid hơn do sự hấp thu thuốc cao hơn.
• Tuổi tác: Trẻ em và người già có nguy cơ nhiễm corticoid cao hơn do làn da mỏng manh và chức năng gan, thận kém.
• Tình trạng sức khỏe: Những người có bệnh lý nền như đái tháo đường, suy giảm miễn dịch, suy gan, suy thận dễ bị nhiễm corticoid hơn.

Hiểu rõ về nguyên nhân gây ra tình trạng da nhiễm corticoid là bước quan trọng để phòng ngừa và điều trị hiệu quả căn bệnh này. Hãy luôn thận trọng khi sử dụng corticoid và các sản phẩm chăm sóc da, đặc biệt là những sản phẩm không rõ nguồn gốc. Nếu có bất kỳ vấn đề về da, hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Da nhiễm corticoid không chỉ gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng:

• Mỏng da: Corticoid làm giảm sản xuất collagen và elastin, khiến da trở nên mỏng manh, dễ tổn thương, và xuất hiện các mạch máu giãn nở.
• Giãn mao mạch: Các mạch máu nhỏ dưới da bị giãn nở, tạo thành các vết đỏ hoặc tím trên da, đặc biệt là ở vùng mặt.
• Rạn da: Sự mỏng da và mất tính đàn hồi có thể gây ra các vết rạn da, thường xuất hiện ở vùng bụng, đùi, ngực.
• Nhiễm trùng: Da mỏng và yếu dễ bị vi khuẩn và nấm xâm nhập, gây nhiễm trùng da.
• Tăng sắc tố: Corticoid có thể kích thích sản xuất melanin, gây ra các vùng da sạm màu, nám, tàn nhang.
• Phụ thuộc corticoid: Việc ngừng sử dụng corticoid đột ngột có thể gây ra hội chứng cai corticoid, với các triệu chứng như nóng rát, ngứa ngáy, đỏ da, mụn nước.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân: Trong trường hợp sử dụng corticoid liều cao và kéo dài, thuốc có thể hấp thu vào máu và gây ra các tác dụng phụ toàn thân như tăng huyết áp, đái tháo đường, loãng xương, suy giảm miễn dịch,...

Làn da bị nhiễm corticoid vô cùng nhạy cảm, dễ chịu tổn thương từ những tác nhân bên ngoài, do đó bạn cần thận trọng trong cách chăm sóc và sinh hoạt để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe làn da, cơ thể và đẩy nhanh quá trình phục hồi.

• Bổ sung nhiều rau xanh, trái cây tươi vào thực đơn dinh dưỡng, đặc biệt là thực phẩm chứa vitamin A, C, E, protein để làn da được tái tạo.
• Tránh xa thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, hạn chế ăn tinh bột, thức ăn nhiều đường để tránh tuyến bã nhờn hoạt động nhiều.

• Không sử dụng chất kích thích, rượu, bia, cafe trong suốt quá trình chăm sóc và phục hồi da nhiễm corticoid.
• Uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để cấp đủ nước và độ ẩm cho da, thanh lọc cơ thể, loại bỏ độc tố và điều hòa hoạt động của tuyến bã nhờn.
• Bạn tuyệt đối không tự ý nặn mụn vì có thể khiến vi khuẩn lây lan khắp khuôn mặt hoặc da bị nhiễm trùng.
• Chú ý giữ làn da sạch sẽ, sử dụng khẩu trang khi đi ra ngoài để hạn chế tiếp xúc với khói bụi, ánh nắng mặt trời và tác nhân gây hại khác.

Quá trình chẩn đoán da nhiễm corticoid đòi hỏi sự kết hợp của việc thu thập thông tin từ bệnh nhân, đánh giá lâm sàng tỉ mỉ các biểu hiện trên da, và trong một số trường hợp, có thể cần đến các xét nghiệm bổ sung để xác định chính xác tình trạng và mức độ tổn thương.

Tiền sử sử dụng corticoid và các sản phẩm liên quan

Đây là bước quan trọng hàng đầu trong chẩn đoán da nhiễm corticoid. Bác sĩ sẽ hỏi bệnh nhân chi tiết về:

• Các loại corticoid đã sử dụng: Bao gồm tên thuốc, dạng bào chế (kem, mỡ, thuốc uống,...), liều lượng, tần suất sử dụng, và thời gian sử dụng.
• Các sản phẩm khác: Bệnh nhân cần cung cấp thông tin về các loại kem trộn, thuốc gia truyền, mỹ phẩm, hoặc bất kỳ sản phẩm nào khác đã sử dụng trên da, đặc biệt là những sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc có chứa thành phần corticoid không được ghi rõ trên nhãn.

Khám lâm sàng

Bác sĩ da liễu sẽ tiến hành kiểm tra kỹ lưỡng các biểu hiện trên da, đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu điển hình của da nhiễm corticoid

Xét nghiệm bổ sung

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm bổ sung để hỗ trợ chẩn đoán và đánh giá mức độ tổn thương:

• Sinh thiết da: Lấy một mẫu mô nhỏ từ vùng da bị ảnh hưởng để kiểm tra dưới kính hiển vi, giúp xác định các thay đổi cấu trúc da do corticoid và loại trừ các bệnh lý khác.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các chỉ số liên quan đến chức năng tuyến thượng thận, đường huyết, và các dấu hiệu viêm nhiễm khác.
• Test dị ứng: Trong trường hợp nghi ngờ dị ứng với corticoid hoặc các thành phần khác trong sản phẩm sử dụng, bác sĩ có thể chỉ định test dị ứng.

Bác sĩ sẽ dựa trên kết quả khám lâm sàng, tiền sử sử dụng corticoid và các xét nghiệm cần thiết để đưa ra chẩn đoán chính xác và loại trừ các bệnh lý khác.

Cho đến thời điểm hiện tại, Y học hiện đại vẫn chưa có phác đồ điều trị tình trạng da bị nhiễm corticoid cụ thể. Những loại thuốc được gợi ý cho bệnh nhân chủ yếu căn cứ vào những triệu chứng xuất hiện trên da.

Nếu bạn có làn da bị nhiễm corticoid, xuất hiện các loại mụn như mụn bọc, mụn mủ, mụn trứng cá, kèm theo hiện tượng giãn mao mạch do vi khuẩn gây hại, bác sĩ sẽ chỉ định một số loại kháng sinh phổ rộng nhằm giảm tình trạng sưng viêm, cải thiện mụn trên da.

Trong trường hợp bạn bị nhiễm demodex sẽ không được kê kháng sinh, thay vào đó bác sĩ cho dùng thuốc Ivermectin hoặc Metronidazole. Tuy nhiên bạn cần chú ý và hỏi bác sĩ thật kỹ trước khi sử dụng vì thuốc Tây y có thể gây ra những tác dụng phụ như rối loạn tiêu hóa, chóng mặt, buồn nôn, tăng men dan, co cứng bụng,....

Nếu phát hiện làn da của mình bị nhiễm độc corticoid, đầu tiên bạn cần ngưng dùng tất cả các loại mỹ phẩm đang có để làn da “cai nghiện” corticoid và tránh kích ứng nặng hơn. Bên cạnh đó, bạn cần sử dụng các biện pháp để phục hồi, chăm sóc làn da.

Nếu bị bị nhiễm corticoid thể nhẹ, các triệu chứng bao gồm mẩn ngứa, bong tróc, có thể thực hiện chăm sóc như sau:

• Rửa mặt với nước muối hoặc sản phẩm dịu nhẹ: Làn da lúc này đang bị tổn thương và vô cùng nhạy cảm, do đó bạn chỉ nên sử dụng nước muối loãng hoặc các sản phẩm sữa rửa mặt dịu nhẹ, không chứa cồn hay hương liệu để loại bỏ vi khuẩn, đưa làn da trở về trạng thái ban đầu.

• Dùng kem dưỡng ẩm cho da: Một trong những biểu hiện của làn da nhiễm corticoid đó là bong tróc, khô ráp, thiếu nước. Do đó bạn có thể cải thiện tình trạng này bằng việc sử dụng kem dưỡng có chứa HA hoặc vitamin E để cấp ẩm, giúp da mềm mịn, hạn chế tổn thương. Bạn cần đặc biệt chú ý không nên dùng kem dưỡng có chứa cồn, hương liệu hoặc paraben.

Ngoài ra, bạn nên kết hợp sử dụng các nguyên liệu tự nhiên để làm nước uống thải độc hoặc mặt nạ kháng viêm, chăm sóc và phục hồi da. Công thức thực hiện như sau:

• Trà xanh: Bạn chuẩn bị 1 nắm lá trà xanh tươi, rửa sạch, sau đó đun cùng 600ml nước với lửa nhỏ để tạo thành trà. Chia phần nước trà thu được để uống 2 lần trong ngày. Chú ý bạn hãy ưu tiên dùng trà tươi thay trà khô sẽ mang đến hiệu quả cao hơn, đồng thời không nên uống vào buổi tối để tránh mất ngủ.
• Lá diếp cá: Rửa sạch một nắm lá diếp cá, để ráo và cho vào máy ép hoặc xay sinh tố để lấy phần nước cốt. Bạn có thể thêm ít đường cho dễ uống và sử dụng mỗi ngày 1 cốc để đào thải độc tố cho cơ thể.
• Sữa chua: Bạn có thể dùng sữa chua không đường đắp trực tiếp lên da khoảng 15 phút sau khi đã làm sạch. Đắp mặt nạ sữa chua khoảng 2 lần mỗi tuần sẽ đẩy nhanh quá trình phục hồi da nhiễm corticoid.

Khi đi khám, bạn nên:

• Thu thập thông tin về quá trình sử dụng corticoid: Trước khi đi khám, bạn cần ghi nhớ và thu thập thông tin về quá trình sử dụng corticoid của mình. Hãy liệt kê chi tiết loại sản phẩm, tần suất sử dụng, và thời gian sử dụng. Thông tin này sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác hơn.
• Dừng sử dụng corticoid trước khi khám: Nếu bạn nghi ngờ da mình bị nhiễm corticoid, hãy ngừng sử dụng sản phẩm chứa corticoid trước khi đi khám. Điều này giúp bác sĩ có thể quan sát tình trạng da của bạn một cách chính xác nhất.
• Chuẩn bị câu hỏi và thắc mắc: Hãy chuẩn bị sẵn những câu hỏi và thắc mắc liên quan đến tình trạng da của bạn. Điều này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cách điều trị mà bác sĩ đưa ra.