Sắc Tố Melanin Là Gì? Gây Nám Sạm Ra Sao Và Cách Xử Lý Hiệu Quả

Sắc tố melanin là yếu tố quyết định màu da, tông da ở mỗi người. Tuy nhiên, khi sắc tố melanin bị rối loạn, nám, tàn nhang, sạm da và đốm nâu sẽ xuất hiện, gây mất thẩm mỹ đối với ngoại hình của chúng ta. Hãy cùng tìm hiểu về sắc tố melanin và quá trình hình thành  nám sạm do sắc tố melanin gây ra qua những thông tin sau đây.

Sắc tố melanin là gì?

Melanin là sắc tố tạo ra màu sắc cho da, tóc và mắt của bạn. Nó được tạo ra bởi các tế bào gọi là tế bào hắc tố (melanocytes), được tìm thấy ở lớp đáy của thượng bì. Melanocytes chứa enzyme Tyrosinase. Melanin được hình thành do tác động của men Tyrosinase cùng với tia cực tím trong ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, các yếu tố như nội tiết tố và hệ thần kinh cũng góp phần quyết định số lượng sắc tố melanin được tạo ra.

Tất cả chúng ta đều có cùng một số lượng tế bào hắc tố. Tuy nhiên, một số tế bào của vài người tạo ra nhiều melanin hơn những người khác. Bạn càng có nhiều melanin, da của bạn càng sẫm màu.

Có 2 dạng sắc tố melanin tồn tại trong mỗi chúng ta:

• Eumelanin: Sắc tố này có liên quan đến tông màu tối, chẳng hạn như nâu và đen.
• Pheomelanin: Sắc tố này có liên quan đến các màu thay thế, chẳng hạn như đỏ và vàng.

Những phân tử sắc tố này tồn tại trong cơ thể với tỉ lệ khác nhau, vì vậy mới có nhiều chủng tộc người với những màu da khác nhau.

Nguyên nhân hình thành sắc tố melanin

Quá trình sản xuất melanin bắt đầu trong các tế bào lớn được gọi là tế bào hắc tố, có thể được tìm thấy trên khắp cơ thể. Tế bào hắc tố chịu trách nhiệm sản xuất các túi melanin được gọi là melanosome. Các melanosome này là nơi tổng hợp cả eumelanin và pheomelanin, sau đó được phân phối đến nhiều loại tế bào, chẳng hạn như tế bào sừng (tế bào da).

Mức độ melanin tự nhiên trong cơ thể chủ yếu do di truyền quyết định. Tuy nhiên, có một số những yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất melanin, chẳng hạn như: Tiếp xúc với tia UV, kích thích tố bên trong (nội tiết), tuổi tác, rối loạn sắc tố da,…

Hắc tố Melanin tồn tại dưới dạng những hạt không đều, tồn tại ở biểu bì trong cấu trúc da. Melanin như “con dao hai lưỡi”, vừa bảo vệ da, vừa là thủ phạm dẫn đến tình trạng sạm nám trên da.

Lợi ích của sắc tố melanin 

Ngoài việc cung cấp sắc tố ở người, melanin còn đóng một vai trò sinh học quan trọng trong việc bảo vệ da chống lại tác hại của ánh nắng mặt trời. Melanin giúp bảo vệ các tế bào của lớp biểu bì, hoặc lớp ngoài của da, khỏi tia UV (UVC, UVB và UVA) cũng như ánh sáng xanh. Nó thực hiện điều này bằng cách hấp thụ tia UV trước khi DNA nhạy cảm của tế bào da bị ảnh hưởng, phá hủy.

Sắc tố melanin cũng thể hiện hoạt động chống oxy hóa bằng cách tìm kiếm các loại oxy phản ứng được tạo ra thông qua tác hại của tia UV, từ đó điều tiết quá trình lão hóa, giảm tình trạng da bị mài mòn.

Mặc dù đóng vai trò quan trọng nhưng khi quá trình sản sinh sắc tố melanin trở nên mất kiểm soát, làn da cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đặc biệt, khi hàm lượng Melanin được sản sinh quá nhiều sẽ gây ra nám, sạm, tàn nhang và đốm nâu.

Với vai trò quan trọng như vậy, không thể để hàm lượng sắc tố melanin tự nhiên bị mất cân bằng. Bạn có thể thực hiện các liệu pháp điều trị, ăn uống và thói quen sinh hoạt để giữ cho mức độ sản sinh, hàm lượng sắc tố melanin luôn ở mức vừa phải.

Sắc tố melanin và quá trình hình thành nám da, tàn nhang

Melanin là một trong các yếu tố dẫn đến những hiện tượng thay đổi sắc tố da. Nếu hàm lượng melanin tự nhiên trong cơ thể không được kiểm soát sẽ gây ra nám, sạm, tàn nhang, da không đều màu và bạch tạng. 

Tàn nhang

Khi làn da của bạn liên tục tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là ánh mặt trời có tia UV mạnh, quá trình sản sinh melanin sẽ được đẩy nhanh hơn dẫn đến việc quá nhiều hắc sắc tố melanin tích tụ dưới da. Điều này sẽ khiến những đốm nâu dạng đầu đinh hay hạt vừng, kích thước từ 1-2mm xuất hiện rải rác trên da. Hiện tượng này được gọi là tàn nhang.

Tàn nhang xuất hiện khi làn da chịu ảnh hưởng của tia UV do ánh nắng mặt trời. Ngoài ra ở một số người, tàn nhang còn hình thành do yếu tố di truyền. Bởi vậy, bất cứ ai, ở độ tuổi nào cũng có thể xuất hiện tàn nhang nếu không bảo vệ làn da cẩn thận, tránh tiếp xúc với ánh nắng. Những người sở hữu làn da trắng, mỏng dễ bị tàn nhang hơn. Tàn nhang phân bổ không đồng đều và đặc biệt dễ đậm màu hơn do quá trình tăng sinh sắc tố melanin của cơ thể. Vì vậy, đây là một trong số những vấn đề gây mất thẩm mỹ cho nhiều người.

Nám sạm da

Bên cạnh tàn nhang, nám sạm cũng là một trong những “nỗi ám ảnh” xuất phát từ sự tăng sinh bất thường của sắc tố melanin. Tình trạng này hầu hết đều do tia UV trong ánh nắng mặt trời tác động tới da. Dưới sự kích thích của tia UV, mô liên kết dưới da bị phá hủy nhanh chóng. Tế bào melanocytes sẽ liên tục sản sinh melanin không kiểm soát. Từ đó, làn da sẽ hình thành các đốm, mảng nâu đậm trên mặt (hai bên gò má, mũi, trán, cằm), cổ, tay và chân, gọi là nám.

Từ 25 tuổi trở lên, sau sinh con và đặc biệt là sau 40, nám trở thành một trong những vấn đề của da khiến chị em đau đầu nhất. Nám gồm có nám hỗn hợp, nám chân sâu và nám mảng, biểu hiện bằng những đốm da màu nâu, kích thước không đều nhau, thường to hơn tàn nhang và đồi mồi. Sắc tố melanin tạo ra nám với một số màu sắc đặc trưng như vàng, nâu xám, nâu vàng, nhiều nhất là nâu đen.

Bạch tạng

Bệnh bạch tạng xuất hiện khi quá trình sản xuất sắc tố melanin bị rối loạn, cụ thể là giảm sắc tố di truyền đồng đều ở da, tóc, võng mạc. Sắc tố da ở những đối tượng bị bạch tạng thường nhạt màu hơn sắc tố da ở người thường. Đặc biệt, hàm lượng sắc tố melanin ở những bệnh nhân bạch tạng được sản xuất rất chậm, rất ít, từ khi còn nhỏ tới lúc trưởng thành. 

Người bệnh bạch tạng ngoài những biểu hiện thường gặp như da bợt, tóc trắng, mống mắt trong suốt, tóc bạc thì còn xuất hiện một số thay đổi khác như tàn nhang xuất hiện dày hơn, lượng sắc tố melanin tăng gây sạm da, nốt ruồi mọc nhiều, da dễ bị rám nắng, tổn thương do ánh nắng, mắt nhạy cảm, dễ bị tổn thương,…

Bệnh bạch tạng mang yếu tố di truyền và thường khó điều trị, ngăn chặn. Sức khỏe kém, giác quan cũng như làn da yếu nên tuổi thọ của những bệnh nhân bạch tạng thường không cao.

Da không đều màu

Tình trạng da không đều màu xuất hiện ở một số người, do rối loạn sản sinh sắc tố da. Màu da không đều thường xuất phát từ việc sắc tố melanin được sản sinh quá nhiều, gây dư thừa, tập trung ở một số vùng da. Bởi vậy, trên cơ thể, có vùng da đậm màu, lại có những vùng da nhạt màu hơn. Dù không ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng tình trạng này khiến cho chúng ta cảm thấy tự ti về làn da, ngoại hình của bản thân.

Tình trạng da không đều màu do sắc tố melanin tăng sinh có thể trở nên nghiêm trọng hơn với một số tác động từ ánh nắng mặt trời, ô nhiễm môi trường, cách bệnh Da liễu hay do sự ảnh hưởng của rối loạn nội tiết tố (đặc biệt gặp nhiều ở phụ nữ sau sinh, tiền mãn kinh, mãn kinh). 

Cách làm giảm sắc tố melanin vượt mức hình thành nám

Việc tăng sinh sắc tố melanin sẽ khiến cho nám sạm, tàn nhang, đồi mồi xuất hiện. Giải pháp có thể làm giảm quá trình tăng sinh melanin, ngăn ngừa nám, tàn nhang hình thành là nuôi dưỡng biểu bì, các tế bào sừng để bảo vệ, chống chọi khỏi tác động của tia UV. Khi đó, protein trong cấu trúc da không bị phá vỡ, DNA không bị tổn hại, cơ thể sẽ không phản ứng, kích thích melanocyte tăng sản xuất melanin.

Giảm sắc tố melanin bằng cách bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời

Ánh nắng mặt trời chính là tác nhân khiến cho melanin tự nhiên tăng sinh nhiều hơn, gây ra tình trạng nám sạm, tàn nhang. Vì vậy, cách tốt nhất để giảm sắc tố melanin trong da chính là chống nắng thật kỹ càng và đúng cách.

Bạn cần phải thoa kem chống nắng ít nhất từ 30 đến 45 phút trước khi ra ngoài. Đồng thời, luôn mang theo kem chống nắng bên mình. Cứ khoảng 2 – 4 tiếng, bạn cần thoa lại kem chống nắng để đảm bảo da được bảo vệ. Sử dụng kem chống nắng có spf cao, kem chống nắng vật lý, không trôi sẽ tiện lợi và phù hợp với nhiều làn da hơn.

Bên cạnh đó, để hiệu quả chống nắng được tối đa, bạn cũng có thể sử dụng một số loại viên uống có tác dụng chống nắng, giúp da khỏe hơn. Ngoài ra, sử dụng thêm áo chống nắng, mũ, kính, hạn chế ra ngoài vào khoảng thời gian từ 11h đến 16h,… là những cách giúp hạn chế tác động của ánh mặt trời tới làn da của bạn.

Thuốc làm giảm sắc tố melanin, cân bằng nội tiết tố nữ

Hormone MSH điều khiển quá trình sản sinh sắc tố melanin dưới da bị ảnh hưởng trực tiếp bởi lượng estrogen trong cơ thể bạn. Vì vậy, tùy theo tình trạng lượng estrogen trong cơ thể nhiều hay ít mà bạn sẽ cần đến những loại thuốc uống giúp cân bằng nội tiết tố nữ, từ đó ổn định, cân bằng sắc tố da.

Bạn có thể sử dụng một số loại thực phẩm chức năng chứa nhiều vitamin C, E, các vitamin nhóm B, Glutathione, Tranexamic acid, Pycnogenol, L – cystine,… nhằm ức chế quá trình quá trình enzyme tyrosinase sản xuất melanin. Nhờ vậy, làn da không những được cải thiện, ngừa nám sạm, tàn nhang, đốm nâu mà còn trở nên đều màu và căng sáng hơn.

Bên cạnh thuốc điều chỉnh nội tiết, các loại viên uống, người bị rối loạn sắc tố da melanin cũng có thể cải thiện tình trạng của mình với các loại kem bôi. Thông thường, những loại kem được sử dụng trong trường hợp này sẽ chứa một số hoạt chất như Hydroquinone, N-Acetyl Glucosomine, Methimazole, Niacinamide,  Arbutin, Tranexamic, Kojic acid,… sẽ giúp ức chế hoạt động của các enzyme tham gia vào quá trình tổng hợp hắc sắc tố melanin hoặc ngăn chặn sự di chuyển của các melanosome với hoạt động đưa melanin đẩy lên bề mặt da.

Sử dụng thuốc làm giảm sắc tố melanin không những mang lại tác dụng hiệu chỉnh màu da, cân bằng lượng sắc tố, làm đều màu da mà còn có vai trò chăm sóc da rất hiệu quả, giúp tăng sinh collagen và elastin, giúp da được cấp ẩm, căng bóng và tươi sáng hơn.

Cải thiện sắc tố da tại nhà với nguyên liệu tự nhiên

Ngoài những hoạt chất hóa học giúp điều chỉnh sắc tố melanin, bạn cũng có thể sử dụng chiết xuất tự nhiên để cải thiện các vấn đề rối loạn sắc tố da của bản thân nhờ những nguyên liệu quen thuộc. 

• Chanh: Trong quả chanh chứa rất nhiều vitamin C, là một trong những loại “vũ khí” chống oxy hóa tuyệt vời. Bởi vậy, nguyên liệu này sẽ kích thích da loại bỏ những sắc tố da sậm màu, tái tạo tế bào da mới trắng sáng hơn. Bạn có thể pha nước cốt chanh với nước sôi để nguội, tỷ lệ 1:1 rồi sử dụng trực tiếp trên da mặt. Ngoài da, nếu bạn muốn nhận được hiệu quả tốt hơn, cải thiện da toàn diện, có thể kết hợp nước cốt chanh với một số nguyên liệu khác như nghệ, mật ong,…
• Mật ong: Trong mật ong chứa nhiều cacbonhydrat, các vitamin, chất khoáng, đặc biệt là chất kháng sinh tự nhiên hiệu quả nên rất tốt trong việc loại bỏ tình trạng tăng sắc tố da. Để giúp làn da thêm đều màu và khỏe mạnh, bạn có thể pha loãng mật ong và massage da nhẹ nhàng mỗi ngày. Nếu cần đẩy nhanh hiệu quả, đồng thời loại bỏ tế bào chết, tế bào tập trung sắc tố melanin tốt hơn, bạn có thể kết hợp mật ong cùng với nước cốt chanh để sử dụng vài lần trong tuần.
• Khoai tây: Trong khoai tây cũng chứa hàm lượng lớn vitamin C giúp chống lão hóa, giảm thâm sạm cho da. Bên cạnh đó, nguyên liệu này còn chứa catecholase, một enzyme có tác dụng giảm sắc tố melanin, làm sáng da hiệu quả. Tuy nhiên, cần lưu ý thử một lượng nhỏ trước khi sử dụng để tránh da bị kích ứng. Đồng thời, bạn cùng cần lựa chọn khoai tây trước khi sử dụng và tránh để trên da quá lâu.
• Giấm táo: Đây là nguyên liệu quen thuộc, sẵn có trong căn bếp của nhiều gia đình. Giấm táo chứa nhiều loại axit amin và các chất chống oxy hóa có tác dụng hiệu chỉnh sắc tố da, cải thiện thâm nám, tàn nhang hiệu quả. Bạn có thể kết hợp giấm táo với mật ong và nước cốt chanh, thoa trực tiếp lên da. Ngoài ra, khi sử dụng, bạn nên dùng vào buổi tối trước khi đi ngủ, tuần dùng từ 2-3 lần, da sẽ dễ thích ứng và có thời gian để tái tạo tốt hơn.

• Đu đủ: Trong đu đủ có chứa nhiều vitamin A, C, B giúp kích thích sự hình thành, tăng trưởng của tế bào mới, đồng thời ức chế hắc sắc tố melanin, rất tốt cho da bị nám, tàn nhang. Bạn có thể sử dụng đu đủ, kết hợp với mật ong, sữa chua để tạo thành một loại mặt nạ dưỡng da. Kiên trì sử dụng một thời gian, sắc tố da của bạn sẽ được cải thiện, da đều màu và sáng hơn nhiều.
• Quả bơ: Một trái bơ chứa rất nhiều vitamin E, axit oleic, axit béo, canxi, magie, kali,… giúp giảm sắc tố melanin tập trung nhiều trên da, cải thiện sự liên kết giữa các tế bào, giúp da căng bóng và đàn hồi tốt. Mặt nạ quả bơ sẽ giúp bạn có một làn da khỏe, đẹp, ẩm mịn, ngừa nám sạm rất tốt nếu sử dụng thường xuyên.

Cách làm giảm sắc tố melanin nhờ chế độ dinh dưỡng

Một chế độ dinh dưỡng khoa học, lành mạnh không những giúp cải thiện sức khỏe của bạn mà còn đem đến nhiều lợi ích với làn da. Dưới đây là một số nhóm thực phẩm giúp làm chậm quá trình lão hóa và đặc biệt làm giảm sắc tố melanin trong cơ thể tăng sinh quá mức:

• Nhóm thực phẩm chứa vitamin C

Vitamin C là một chất chống oxy hóa và có thể bảo vệ chống lại tác hại của các gốc tự do gây tổn thương mô, dẫn đến làn da không đều màu. Đây chính là “vũ khí lợi hại” giúp ức chế quá trình sản sinh sắc tố melanin, làm mờ thâm nám, sạm, tàn nhang và các đốm nâu trên da nhờ khả năng tổng hợp axit ascorbic. Ngoài ra, khi được cung cấp đủ lượng vitamin C cần thiết, làn da sẽ khỏe hơn, có thể chống lại tác động của tia UV và các yếu tố bên ngoài môi trường. Vitamin C có thể được tìm thấy trong một số thực phẩm như: chanh, bưởi cam, trái ổi, ớt chuông, kiwi, dâu tây,…

• Nhóm thực phẩm chứa vitamin E

Vitamin E có tác dụng chống oxy hóa, tăng cường miễn dịch tự nhiên cho làn da rất tốt. Bên cạnh đó, nó còn kìm hãm sự lão hóa của các tế bào da, ức chế sự tập trung quá mức của sắc tố melanin, giúp da sáng khỏe, đều màu. Một số thực phẩm chứa nhiều vitamin E có thể kể đến như: Ngũ cốc, bơ, bào ngư, cá hồi, rau cải, rau chân vịt, hạt hướng dương, hạt bí,…

• Nhóm thực phẩm chứa vitamin A

Vitamin A làm tốt nhiệm vụ tái tạo tế bào da mới, loại bỏ các tế bào da thâm sạm, tập trung nhiều sắc tố melanin. Một loại carotenoid tạo thành từ việc bổ sung vitamin A cũng giúp bảo vệ da khỏi tác động từ tia cực tím. Vì vậy, đây là loại vitamin rất cần thiết với những ai đang muốn trẻ hóa da từ bên trong cơ thể. Một số thực phẩm giàu vitamin A bạn có thể sử dụng: Đu đủ, cà rốt, bí đỏ, cà chua,…

Ngoài ra, việc giữ tâm trạng luôn thoải mái, tránh căng thẳng, mệt mỏi, nghỉ ngơi điều độ, đúng giờ giấc cũng giúp tăng sức đề kháng và ổn định quá trình sản sinh sắc tố da melanin tự nhiên trong cơ thể. Sắc tố da melanin như một “con dao hai lưỡi”. Nếu bạn biết cách bảo vệ, chăm sóc làn da, melanin sẽ đóng vai trò là một yếu tố bảo vệ da khỏi các tác nhân như ánh nắng mặt trời, khí hậu,… Tuy nhiên, nếu làn da không được nâng niu, bảo vệ, hắc sắc tố melanin sẽ ngày càng sản sinh nhiều hơn và gây mất thẩm mỹ với những đốm nám sạm, tàn nhang, đồi mồi.

Thêm một lời khuyên cho bạn, đó là khi sắc tố melanin gia tăng, không nên tác động vào da với những biện pháp gây tổn thương bề mặt như mài mòn hay laser vì như vậy sẽ khiến melanin tiếp tục được tổng hợp ở vị trí khác, khiến tình trạng nám sạm, đốm nâu quay trở lại. Vì vậy, tốt hơn hết bạn nên tìm đến sự hỗ trợ từ các bác sĩ, chuyên gia Da liễu khi cần thiết. Chúc các bạn luôn khỏe đẹp, tự tin!