Thoái Hoá Cột Sống Là Gì? Cách Chữa Trị Hiệu Quả Hiện Nay

Thoái hóa cột sống, còn được gọi là bệnh lý thoái hóa đĩa đệm, là quá trình lão hóa tự nhiên của các cấu trúc cột sống, bao gồm đĩa đệm, khớp, và xương. Khi chúng ta già đi, các đĩa đệm mất dần nước, trở nên mỏng và kém đàn hồi. Khớp cột sống cũng bị bào mòn, hình thành các gai xương (bone spurs), gây chèn ép lên dây thần kinh.

Các triệu chứng của thoái hóa cột sống có thể khác nhau tùy theo vị trí và mức độ thoái hóa.

• Đau: Đau là một triệu chứng thường gặp nhất, có thể xảy ra ở cổ, lưng, hoặc thắt lưng. Cơn đau có thể kéo dài hoặc dữ dội, tăng khi hoạt động và giảm khi nghỉ ngơi.
• Cứng khớp: Cột sống có thể trở nên cứng, đặc biệt là vào buổi sáng.
• Tê bì, yếu cơ: Khi các dây thần kinh bị chèn ép, có thể gây ra tê bì, ngứa ran, hoặc yếu cơ ở tay hoặc chân.

Các vị trí thoái hóa cột sống thường gặp là:

• Thoái hóa cột sống cổ: Gây đau cổ, cứng cổ, đau vai gáy, tê bì tay.
• Thoái hóa cột sống lưng: Gây đau lưng, đau thắt lưng, đau lan xuống mông và chân.

Thoái hóa cột sống là kết quả của nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tuổi tác: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Quá trình lão hóa tự nhiên khiến các cấu trúc cột sống suy yếu.
• Di truyền: Một số người có thể có khuynh hướng di truyền dễ bị thoái hóa cột sống.
• Chấn thương: Chấn thương cột sống trong quá khứ có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa.
• Lối sống: Thừa cân, béo phì, ít vận động, tư thế xấu, và làm việc nặng nhọc cũng có thể góp phần gây bệnh.

Thoái hóa cột sống, nếu không được chữa trị hiệu quả, có thể tiến triển và dẫn đến những biến chứng đáng lo ngại:

• Hẹp ống sống: Sự thu hẹp ống sống do gai xương hoặc các yếu tố khác gây chèn ép tủy sống và dây thần kinh, dẫn đến đau đớn, tê bì, yếu cơ, và trong trường hợp nặng có thể gây liệt.
• Thoát vị đĩa đệm: Đĩa đệm bị thoái hóa dễ bị tổn thương, có thể vỡ ra và gây chèn ép dây thần kinh, dẫn đến đau dữ dội và các triệu chứng thần kinh khác.
• Gai cột sống: Sự hình thành gai xương ở cột sống không chỉ gây đau mà còn hạn chế phạm vi vận động, ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày.
• Mất vững cột sống: Cột sống mất ổn định do thoái hóa làm tăng nguy cơ té ngã và chấn thương, đồng thời gây đau đớn và khó khăn khi vận động.
• Rối loạn chức năng thần kinh: Chèn ép dây thần kinh do thoái hóa cột sống có thể gây ra các vấn đề về đại tiểu tiện, rối loạn chức năng tình dục và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Mặc dù không thể đảo ngược quá trình thoái hóa cột sống, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể chủ động phòng ngừa và làm chậm tiến trình này bằng những biện pháp sau:

• Kiểm soát cân nặng: Duy trì cân nặng lý tưởng giúp giảm áp lực lên cột sống.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập tăng cường cơ lưng, cơ bụng, và cải thiện độ linh hoạt của cột sống giúp duy trì sự khỏe mạnh của cột sống.
• Chú ý đến tư thế: Đứng thẳng, ngồi đúng tư thế, và tránh mang vác vật nặng sai cách để giảm thiểu áp lực lên cột sống.
• Dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo chế độ ăn uống giàu canxi, vitamin D, và các dưỡng chất quan trọng khác để nuôi dưỡng xương khớp.
• Khám sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu thoái hóa cột sống và can thiệp kịp thời.

Việc chẩn đoán sớm thoái hóa cột sống rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng, tiền sử bệnh, và kiểm tra khả năng vận động của cột sống.
• Chẩn đoán hình ảnh: Các kỹ thuật như X-quang, MRI, CT scan cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc cột sống, giúp bác sĩ xác định mức độ thoái hóa và phát hiện các biến chứng.
• Xét nghiệm bổ sung: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm như điện cơ đồ (EMG) để đánh giá chức năng thần kinh.

Điều trị thoái hóa cột sống bằng Tây y

Trong y học hiện đại, Tây y chữa bệnh thoái hóa cột sống chủ yếu tập trung vào việc giảm triệu chứng, ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

 Không dùng thuốc:

• Vật lý trị liệu: Được xem là nền tảng trong điều trị thoái hóa cột sống ở giai đoạn sớm, các bài tập kéo giãn, tăng cường cơ bắp, và cải thiện tư thế giúp giảm đau, tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt của cột sống, đồng thời ngăn chặn tiến triển của bệnh.
• Trị liệu thần kinh cột sống (Chiropractic): Kỹ thuật này tập trung vào việc điều chỉnh lại các khớp xương, giảm áp lực lên dây thần kinh và giảm đau. Chiropractic có thể là một lựa chọn hiệu quả cho những bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.
• Các liệu pháp khác: Liệu pháp nhiệt/lạnh, liệu pháp massage, liệu pháp kéo giãn cột sống cũng có thể được sử dụng để giảm đau và cải thiện chức năng vận động.

Dùng thuốc:

• Thuốc giảm đau và kháng viêm không steroid (NSAIDs): Được sử dụng rộng rãi để giảm đau và viêm trong thoái hóa cột sống. Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài cần được theo dõi chặt chẽ do nguy cơ tác dụng phụ trên đường tiêu hóa.
• Thuốc giãn cơ: Có thể được chỉ định để giảm co thắt cơ bắp, từ đó giảm đau và cải thiện vận động.
• Thuốc giảm đau thần kinh (gabapentin, pregabalin): Sử dụng trong trường hợp đau mãn tính, đặc biệt khi có tổn thương thần kinh.
• Tiêm corticosteroid: Tiêm trực tiếp vào vùng bị viêm có thể giúp giảm đau nhanh chóng, tuy nhiên chỉ nên sử dụng trong thời gian ngắn và dưới sự giám sát của bác sĩ.

Phẫu thuật:

Phẫu thuật chỉ được xem xét trong các trường hợp thoái hóa nặng không đáp ứng với các phương pháp điều trị bảo tồn hoặc khi có các biến chứng như chèn ép tủy sống, hẹp ống sống nặng, hoặc mất vững cột sống. Một số kỹ thuật phẫu thuật thường được sử dụng bao gồm:

• Phẫu thuật giải ép: Loại bỏ các phần xương hoặc đĩa đệm gây chèn ép lên dây thần kinh.
• Phẫu thuật cố định cột sống: Nối hoặc cố định các đốt sống bằng nẹp vít để ổn định cột sống.
• Phẫu thuật thay đĩa đệm nhân tạo: Thay thế đĩa đệm bị tổn thương bằng đĩa đệm nhân tạo.

Quyết định lựa chọn phương pháp phẫu thuật phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, mức độ nghiêm trọng của bệnh, và các yếu tố rủi ro liên quan.

Điều trị thoái hóa cột sống bằng Đông y

Y học cổ truyền với triết lý "dĩ nội dưỡng ngoại" (chăm sóc bên trong để khỏe bên ngoài) không chỉ tập trung vào việc giảm đau mà còn tăng cường sức khỏe tổng thể, giúp cơ thể tự phục hồi và ngăn ngừa tái phát.

Thuốc Đông Y

1. Độc Hoạt Tang Ký Sinh:

Bài thuốc này tập trung vào việc bổ can thận, khu phong trừ thấp, hoạt huyết thông lạc. Can thận chủ về gân cốt, khi can thận suy yếu sẽ dẫn đến thoái hóa cột sống. Bài thuốc giúp tăng cường chức năng can thận, đồng thời loại bỏ các yếu tố gây đau nhức, tê bì chân tay.

• Thành phần:
  • Độc hoạt: 12g (khu phong trừ thấp, mạnh gân cốt)
  • Tang ký sinh: 12g (bổ can thận, mạnh gân cốt, trừ phong thấp)
  • Tần giao: 12g (bổ can thận, hoạt huyết, giảm đau)
  • Phòng phong: 10g (trừ phong thấp, giảm đau)
  • Ngưu tất: 10g (hoạt huyết, bổ can thận)
  • Đỗ trọng: 10g (bổ can thận, mạnh gân cốt)
  • Xuyên khung: 8g (hoạt huyết, hành khí, giảm đau)
  • Đương quy: 8g (tăng cường lưu thông khí huyết)
  • Thục địa: 16g (bổ thận, dưỡng huyết)
  • Bạch thược: 12g (bổ huyết, nhuận can, giảm đau)

2. Quyên Tý Hoàn:

Bài thuốc này có tác dụng bổ can thận, ích tinh tủy, mạnh gân cốt. Nó đặc biệt hiệu quả trong trường hợp thoái hóa cột sống kèm theo các triệu chứng như đau lưng mỏi gối, tê bì chân tay, ù tai, chóng mặt.

• Thành phần:
  • Bổ cốt chỉ: 12g (bổ thận, mạnh gân cốt)
  • Ngưu tất: 12g (lưu thông máu, bổ can thận)
  • Cẩu tích: 12g (bổ can thận, mạnh gân cốt, trừ phong thấp)
  • Thục địa: 16g (bổ thận, dưỡng huyết)
  • Sơn thù: 12g (bổ can thận, cố tinh)
  • Đỗ trọng: 12g (bổ can thận, mạnh gân cốt)
  • Ba kích: 12g (bổ thận, tráng dương, mạnh gân cốt)
  • Tục đoạn: 12g (bổ can thận, mạnh gân cốt, hoạt huyết)
  • Ích trí nhân: 12g (bổ thận, cố tinh)

Lưu ý: Bài thuốc này được bào chế dưới dạng hoàn (viên) nên bạn không cần sắc.

3. Dưỡng Huyết Tứ Vật Tang:

Bài thuốc này giúp bổ huyết, hoạt huyết, tăng cường lưu thông máu đến các vùng bị thoái hóa. Nó đặc biệt thích hợp cho những người có thể trạng yếu, thiếu máu, da xanh xao, hay hoa mắt chóng mặt.

• Thành phần:
  • Đương quy: 12g (tăng cường và lưu thông huyết)
  • Thục địa: 16g (bổ thận, dưỡng huyết)
  • Bạch thược: 12g (bổ huyết, nhuận can, giảm đau)
  • Xuyên khung: 8g (hoạt huyết, hành khí, giảm đau)
  • Tang ký sinh: 12g (bổ can thận, mạnh gân cốt, trừ phong thấp)
  • Đỗ trọng: 12g (bổ can thận, mạnh gân cốt)
  • Câu kỷ tử: 12g (bổ can thận, ích tinh, sáng mắt)

Cách sắc thuốc: 

• Rửa sạch: Rửa sạch tất cả các vị thuốc bằng nước lạnh.
• Ngâm: Ngâm thuốc trong nước lạnh khoảng 30 phút.
• Sắc lần 1: Cho thuốc và nước ngập thuốc vào ấm sắc, đun sôi rồi hạ lửa nhỏ liu riu trong khoảng 45-60 phút.
• Sắc lần 2: Đổ nước thuốc lần 1 ra, thêm nước vào ấm sắc lại lần 2 trong khoảng 30 phút.
• Trộn nước thuốc: Trộn đều nước thuốc lần 1 và lần 2, chia làm 2-3 phần uống trong ngày.

Lưu ý:

• Các bài thuốc được cung cấp ở trên chỉ mang tính chất tham khảo. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ Đông y để được tư vấn cụ thể và điều chỉnh liều lượng phù hợp với tình trạng bệnh của mình.
• Kết hợp sử dụng thuốc với chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện thể dục đều đặn và nghỉ ngơi hợp lý để đạt hiệu quả tốt nhất.

Bấm huyệt

Bấm huyệt là một thủ pháp quan trọng trong y học cổ truyền, có tác dụng hỗ trợ điều trị thoái hóa cột sống hiệu quả. Xin giới thiệu 3 huyệt đạo chủ chốt, cùng cơ chế tác động và phương pháp tác động chính xác:

1. Huyệt Đại Trữ (BL-27):

Tọa lạc trên kinh Bàng Quang, huyệt Đại Trữ chủ trị phong thấp, ôn thông kinh mạch, cường kiện gân cốt. Tác động vào huyệt này giúp giảm đau lưng, cải thiện vi tuần hoàn, nâng cao chức năng cột sống.

• Xác định huyệt: Huyệt nằm tại vị trí lõm dưới mỏm gai đốt sống thắt lưng 4, đo ngang ra 1,5 thốn (tương đương 2 khoát ngón tay).

2. Huyệt Thận Du (BL-23):

Thuộc kinh Bàng Quang, huyệt Thận Du có tác dụng bổ thận ích tinh, kiện gân cường cốt. Kích thích huyệt này giúp cải thiện chức năng thận, giảm đau lưng, tăng cường thể lực.

• Xác định huyệt: Huyệt nằm tại vị trí lõm dưới mỏm gai đốt sống thắt lưng 2, đo ngang ra 1,5 thốn.

3. Huyệt Phong Thị (GB-31):

Nằm trên kinh Đởm, huyệt Phong Thị có công dụng khu phong tán hàn, giảm đau, thông kinh hoạt lạc. Tác động huyệt này giúp giảm đau mỏi vùng vai gáy, cải thiện tuần hoàn, giảm căng thẳng.

• Xác định huyệt: Huyệt nằm tại điểm giữa đường nối bờ dưới dái tai và mỏm gai đốt sống cổ 7, tại chỗ lõm giữa bờ ngoài cơ ức đòn chũm và bờ trên cơ thang.

Thủ pháp:

• Ấn huyệt: Dùng ngón tay cái ấn giữ huyệt, day nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ trong 1-2 phút.
• Xoa bóp: Kết hợp xoa bóp vùng lân cận để tăng cường hiệu quả.
• Châm cứu: Châm xiên 0,5 - 1 thốn, lưu kim 20 phút. Có thể kết hợp cứu 3 - 5 tráng, ôn cứu 5 - 10 phút.

Lưu ý:

• Trước khi thực hiện, nên tham khảo ý kiến thầy thuốc để được hướng dẫn chi tiết và điều chỉnh liệu trình phù hợp.
• Bấm huyệt cần thực hiện đúng kỹ thuật, lực vừa phải, tránh gây tổn thương.
• Châm cứu cần được thực hiện bởi những người có chuyên môn, không tự ý châm cứu
• Duy trì bấm huyệt đều đặn để đạt hiệu quả tốt nhất.

Bên cạnh việc điều trị y tế, bạn cũng có thể hỗ trợ quá trình điều trị và giảm triệu chứng thoái hóa cột sống tại nhà bằng cách:

Chườm nóng/lạnh:

• Chườm nóng: Giúp giảm đau, giãn cơ, tăng tuần hoàn máu và giảm cứng khớp. Áp dụng túi chườm nóng hoặc khăn ấm lên vùng đau trong khoảng 15-20 phút, nhiều lần trong ngày.
• Chườm lạnh: Giúp làm giảm viêm nhiễm và sưng đau. Áp dụng túi chườm lạnh hoặc đá bọc trong khăn lên vùng đau trong khoảng 10-15 phút, nhiều lần trong ngày.

Nghỉ ngơi đúng cách:

• Tránh các hoạt động nặng, mang vác vật nặng, hoặc các tư thế gây áp lực lên cột sống.
• Nằm trên đệm cứng vừa phải và sử dụng gối hỗ trợ cổ hoặc lưng để duy trì đường cong tự nhiên của cột sống.
• Nghỉ ngơi xen kẽ với hoạt động nhẹ nhàng để tránh cứng khớp.

Tập luyện thường xuyên:

• Tập các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng, tăng cường cơ bắp lưng và bụng để hỗ trợ cột sống.
• Các bài tập như yoga, pilates, bơi lội có thể giúp cải thiện độ linh hoạt và giảm đau.
• Tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để được hướng dẫn các bài tập phù hợp.

Kiểm soát cân nặng: Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì để giảm áp lực lên cột sống.

Chế độ ăn uống lành mạnh:

• Bổ sung canxi và vitamin D từ thực phẩm hoặc viên uống bổ sung để tăng cường xương khớp.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại thực phẩm giàu omega-3 để giảm viêm.

Giảm căng thẳng:

• Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hít thở sâu để giảm căng thẳng và đau.
• Đảm bảo giấc ngủ đầy đủ và duy trì lối sống khỏe mạnh.

Thoái hóa cột sống là một tình trạng bệnh lý phức tạp, việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần dựa trên đánh giá toàn diện của bác sĩ chuyên khoa. Tự ý điều trị hoặc sử dụng thuốc không đúng chỉ định có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Hãy tìm đến bác sĩ để được tư vấn và lựa chọn phương pháp điều trị tốt nhất cho tình trạng của bạn.