Nấm Âm Đạo Là Gì? Dấu Hiệu Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Nấm âm đạo là một tình trạng nhiễm trùng phổ biến ở nữ giới, đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Bệnh lý này do sự phát triển quá mức của nấm Candida, một loại nấm men thường trú ngụ trong âm đạo với số lượng nhỏ. Khi môi trường âm đạo mất cân bằng, nấm Candida có thể tăng sinh nhanh chóng, gây viêm nhiễm và các triệu chứng khó chịu.

Phân loại nấm âm đạo thường dựa trên mức độ nghiêm trọng:

1. Nhiễm nấm âm đạo không biến chứng (Uncomplicated VVC):

• Đây là dạng phổ biến nhất của nhiễm nấm âm đạo, thường gặp ở phụ nữ khỏe mạnh.
• Các triệu chứng thường nhẹ hoặc trung bình và đáp ứng tốt với liệu pháp điều trị thông thường.
• Các loại nấm Candida albicans thường là nguyên nhân chính gây ra nhiễm nấm âm đạo không biến chứng.

2. Nhiễm nấm âm đạo biến chứng (Complicated VVC):

• Dạng này ít phổ biến hơn và thường xảy ra ở những phụ nữ có yếu tố nguy cơ như:
  • Bệnh tiểu đường không kiểm soát tốt.
  • Suy giảm miễn dịch (ví dụ: nhiễm HIV).
  • Đang mang thai.
  • Đang sử dụng thuốc corticosteroid hoặc kháng sinh kéo dài.
• Các triệu chứng thường nghiêm trọng hơn và khó điều trị hơn.
• Các loại nấm Candida không phải albicans (non-albicans Candida) như C. glabrata, C. tropicalis, C. parapsilosis... có thể gây ra nhiễm nấm âm đạo biến chứng.

3. Nhiễm nấm âm đạo tái phát (Recurrent VVC):

• Tần xuất tái phát từ 4 lần trở lên trong một năm.
• Thường do các yếu tố nguy cơ dai dẳng hoặc sự kháng thuốc của nấm Candida.
• Việc điều trị và phòng ngừa nhiễm nấm âm đạo tái phát đòi hỏi một phác đồ đặc biệt và theo dõi chặt chẽ.

• Ngứa và kích ứng âm đạo: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của nấm âm đạo. Cảm giác ngứa ngáy có thể từ nhẹ đến dữ dội, gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Ngứa có thể tập trung ở vùng âm hộ hoặc lan rộng ra toàn bộ vùng kín.
• Tiết dịch âm đạo bất thường: Dịch tiết âm đạo thường có màu trắng đục, đặc quánh, và có thể vón cục như bã đậu. Một số phụ nữ có thể mô tả dịch tiết như sữa chua hoặc phô mai tươi. Dịch tiết thường không có mùi hoặc có mùi nhẹ, không hôi. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, dịch tiết có thể có mùi hơi chua.
• Đau rát và nóng rát âm đạo: Nhiễm nấm âm đạo có thể gây cảm giác đau rát và nóng rát ở vùng âm hộ và âm đạo. Cảm giác này có thể tăng lên khi đi tiểu hoặc quan hệ tình dục.
• Đau khi quan hệ tình dục: Quan hệ tình dục có thể trở nên đau đớn hoặc khó chịu đối với phụ nữ bị nấm âm đạo. Đau có thể xảy ra khi xâm nhập hoặc trong suốt quá trình quan hệ.
• Sưng và đỏ âm hộ: Âm hộ (vùng da bên ngoài âm đạo) có thể bị sưng, đỏ, và viêm do nhiễm trùng nấm. Môi lớn và môi bé của âm hộ có thể bị kích ứng và nhạy cảm hơn bình thường.
• Tiểu buốt: Một số phụ nữ bị nấm âm đạo có thể gặp triệu chứng tiểu buốt, tức là cảm giác đau hoặc rát khi đi tiểu. Điều này là do nước tiểu tiếp xúc với vùng da bị viêm nhiễm.
• Các triệu chứng khác: Trong một số trường hợp hiếm gặp, nấm âm đạo có thể gây ra các triệu chứng khác như phát ban da quanh vùng âm đạo, đau vùng bụng dưới, hoặc sốt nhẹ.

Lưu ý, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng có thể khác nhau tùy theo từng cá nhân và mức độ nhiễm trùng. Nếu bạn nghi ngờ mình bị nấm âm đạo, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị chính xác.

• Mất cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo: Âm đạo là một môi trường phức tạp, nơi cư trú của nhiều loại vi sinh vật, bao gồm cả vi khuẩn có lợi (như Lactobacillus) và nấm men (như Candida). Sự cân bằng giữa các vi sinh vật này là yếu tố quan trọng duy trì sức khỏe âm đạo. Khi sự cân bằng này bị phá vỡ, nấm Candida có thể nhân lên quá mức, gây ra nhiễm trùng.
• Sử dụng kháng sinh: Kháng sinh là một loại thuốc quan trọng trong điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn. Tuy nhiên, kháng sinh cũng có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong âm đạo, làm mất cân bằng hệ vi sinh vật và tạo điều kiện cho nấm Candida phát triển.
• Thay đổi nội tiết tố: Nồng độ estrogen trong cơ thể phụ nữ biến động trong chu kỳ kinh nguyệt, mang thai, hoặc sử dụng thuốc tránh thai có chứa estrogen. Sự tăng cao của estrogen có thể làm tăng lượng glycogen trong âm đạo, là nguồn thức ăn cho nấm Candida, từ đó thúc đẩy sự phát triển của nấm.
• Suy giảm miễn dịch: Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sự phát triển của nấm Candida. Những người có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như người bị HIV/AIDS, tiểu đường, hoặc đang sử dụng corticosteroid kéo dài, có nguy cơ mắc nấm âm đạo cao hơn.
• Vệ sinh vùng kín không đúng cách: Vệ sinh quá mức hoặc sử dụng các sản phẩm có tính tẩy rửa mạnh có thể làm thay đổi độ pH tự nhiên của âm đạo và loại bỏ vi khuẩn có lợi, tạo điều kiện cho nấm Candida phát triển. Thụt rửa âm đạo cũng không được khuyến khích vì có thể đẩy nấm Candida vào sâu hơn trong âm đạo.

Các yếu tố khác:

• Mặc quần áo quá chật hoặc chất liệu không thoáng khí: Tạo môi trường ẩm ướt, thuận lợi cho nấm phát triển.
• Quan hệ tình dục: Mặc dù không phải là bệnh lây truyền qua đường tình dục, nhưng quan hệ tình dục có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Bệnh tiểu đường không kiểm soát: Lượng đường trong máu cao tạo môi trường thuận lợi cho nấm phát triển.

Nấm âm đạo, tuy không được xếp vào nhóm bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD), nhưng vẫn có khả năng lây lan trong một số trường hợp nhất định. Dưới đây là những con đường lây truyền chính cần lưu ý:

• Lây truyền qua quan hệ tình dục:
• • Mặc dù nấm Candida thường trú ngụ trong âm đạo, nhưng việc quan hệ tình dục có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cho cả hai đối tác. Sự tiếp xúc trực tiếp giữa bộ phận sinh dục có thể tạo điều kiện cho nấm lây lan.
  • Nam giới có thể mang nấm Candida trên da hoặc niêm mạc, và truyền sang bạn tình nữ trong quá trình quan hệ.
• Lây nhiễm từ mẹ sang con:
  • Phụ nữ mang thai bị nấm âm đạo có thể truyền nấm Candida sang con trong quá trình sinh thường. Trẻ sơ sinh có thể bị nhiễm nấm ở miệng (tưa miệng) hoặc vùng quấn tã.
• Lây nhiễm gián tiếp:
  • Sử dụng chung đồ dùng cá nhân như khăn tắm, quần áo, đặc biệt là đồ lót, với người bị nhiễm nấm âm đạo có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
  • Môi trường ẩm ướt, đặc biệt là ở những nơi công cộng như bể bơi, phòng tắm hơi, cũng có thể là nơi nấm Candida dễ dàng lây lan.

• Nhiễm trùng lặp lại: Một trong những biến chứng phổ biến nhất của nấm âm đạo là nhiễm trùng tái phát. Phụ nữ có thể trải qua nhiều đợt nhiễm trùng trong một năm, gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Các yếu tố như suy giảm miễn dịch, tiểu đường không kiểm soát, và sử dụng kháng sinh kéo dài có thể làm tăng nguy cơ tái nhiễm.
• Nhiễm trùng lan rộng: Trong một số trường hợp hiếm gặp, nhiễm trùng nấm âm đạo có thể lan rộng ra các vùng lân cận, gây viêm nhiễm âm hộ, bẹn, hoặc hậu môn. Điều này có thể dẫn đến các triệu chứng như đau, sưng, và khó chịu.
• Ảnh hưởng tới thai kỳ: Phụ nữ mang thai có nguy cơ mắc nấm âm đạo cao hơn do sự thay đổi hormone. Nhiễm trùng nấm âm đạo không được điều trị trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ sinh non hoặc nhiễm trùng nấm ở trẻ sơ sinh.
• Tăng nguy cơ nhiễm các bệnh lây qua đường tình dục (STDs): Mặc dù nấm âm đạo không phải là bệnh lây truyền qua đường tình dục, nhưng sự viêm nhiễm do nấm có thể làm tăng tính nhạy cảm của âm đạo, khiến phụ nữ dễ bị nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như HIV hoặc mụn rộp sinh dục.
• Ảnh hưởng đến tâm lý: Ngứa ngáy, khó chịu kéo dài do nấm âm đạo có thể gây ra căng thẳng, lo lắng, và thậm chí trầm cảm ở một số phụ nữ. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ cá nhân.

Duy trì vệ sinh vùng kín:

• Rửa vùng kín hàng ngày bằng nước sạch và xà phòng nhẹ.
• Tránh sử dụng chất tẩy rửa mạnh hoặc xà phòng có mùi thơm.
• Lau khô hoàn toàn sau khi tắm rửa.

Mặc quần áo thoáng khí:

• Ưu tiên chọn quần lót bằng vải cotton hoặc vải thoáng khí.
• Tránh mặc quần áo quá chật hoặc không thoáng khí.

Duy trì lối sống lành mạnh:

• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng với nhiều rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu chất xơ.
• Uống đủ nước và giảm thiểu đồ uống có đường.
• Kiểm soát căng thẳng và đảm bảo giấc ngủ đầy đủ.

Điều trị các bệnh lý nền:

• Điều trị các bệnh lý nền như tiểu đường, suy giảm miễn dịch hoặc các rối loạn nội tiết.
• Tuân thủ đúng phác đồ điều trị được chỉ định.

Sử dụng biện pháp tránh thai an toàn:

• Tránh sử dụng miếng xốp đặt âm đạo hoặc bao cao su bôi trơn có chất bảo quản.
• Ưu tiên sử dụng các biện pháp tránh thai khác như viên ngừa thai hoặc vòng tránh thai.

Tránh quan hệ tình dục trong thời gian điều trị: Trong quá trình điều trị nấm âm đạo, tạm thời hạn chế quan hệ tình dục để tránh lây truyền hoặc tái nhiễm.

1. Thăm khám lâm sàng:

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng bạn đang gặp phải, và các yếu tố nguy cơ có thể liên quan đến nấm âm đạo. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra vùng kín để quan sát các dấu hiệu như:

• Tình trạng niêm mạc âm đạo và âm hộ: Đánh giá xem có hiện tượng viêm, đỏ, sưng, hoặc xuất hiện các mảng trắng bám trên niêm mạc hay không.
• Đặc điểm khí hư: Kiểm tra màu sắc, tính chất, và mùi của khí hư. Trong trường hợp nấm âm đạo, khí hư thường có màu trắng đục, đặc, không mùi, và có thể có dạng vón cục.

2. Xét nghiệm dịch âm đạo:

• Soi tươi: Mẫu dịch âm đạo được lấy và soi dưới kính hiển vi để tìm kiếm sự hiện diện của tế bào nấm Candida.
• Nuôi cấy: Mẫu dịch được nuôi cấy trong môi trường đặc biệt để xác định chính xác loại nấm Candida gây bệnh và độ nhạy cảm của nấm với các loại thuốc kháng nấm.

3. Các xét nghiệm khác (nếu cần):

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm khác để loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự như nấm âm đạo, hoặc để đánh giá mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng. Các xét nghiệm này có thể bao gồm:

• Xét nghiệm pH âm đạo: Độ pH âm đạo bình thường nằm trong khoảng 3.8 - 4.5. Trong trường hợp nấm âm đạo, pH âm đạo thường tăng cao hơn mức này.
• Xét nghiệm tế bào học cổ tử cung (Pap smear): Xét nghiệm này được thực hiện để kiểm tra các tế bào bất thường ở cổ tử cung, đồng thời có thể giúp phát hiện sự hiện diện của nấm Candida.

Điều trị nấm âm đạo phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Các phương pháp điều trị chính bao gồm:

Thuốc Tây chữa nấm âm đạo

Nấm âm đạo thường được điều trị bằng các loại thuốc kháng nấm tây y. Các thuốc này có cơ chế tác động lên sự phát triển và sinh sản của nấm nhằm kiểm soát và loại bỏ nhiễm nấm. Dưới đây là một số loại thuốc phổ biến được sử dụng trong điều trị nấm âm đạo:

1. Thuốc đường uống:

• Fluconazole: Đây là loại thuốc kháng nấm đường uống phổ biến nhất. Liều lượng thường dùng là 150mg duy nhất hoặc 50-100mg/ngày trong 7-14 ngày.
• Itraconazole: Liều dùng thường là 200mg, hai lần/ngày trong 1 ngày hoặc 200mg, một lần/ngày trong 3-7 ngày.

2. Thuốc đặt âm đạo:

• Clotrimazole: Viên đặt âm đạo 100mg, đặt 1 viên/ngày trong 6-7 ngày hoặc 200mg, đặt 1 viên/3 ngày, tổng 2 viên.
• Miconazole: Viên đặt âm đạo 200mg, đặt 1 viên/ngày trong 3 ngày hoặc kem đặt âm đạo 2% sử dụng trong 7 ngày.
• Terconazole: Viên đặt âm đạo 80mg, đặt 1 viên/ngày trong 3 ngày.

3. Thuốc xịt âm đạo:

• Nystatin: Dung dịch xịt âm đạo 100.000 đơn vị, xịt 1 lần/ngày trong 14 ngày.

Cơ chế điều trị của các thuốc kháng nấm này là ngăn chặn sự phát triển và sinh sản của nấm bằng cách can thiệp vào quá trình tổng hợp ergosterol - một thành phần quan trọng của màng tế bào nấm. Điều này làm giảm khả năng sinh trưởng và phát triển của nấm, giúp kiểm soát và loại bỏ nhiễm nấm.

Lưu ý, khi sử dụng thuốc kháng nấm, bạn cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ. Không nên sử dụng bao cao su hoặc miếng xốp đặt âm đạo trong quá trình điều trị vì có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc.

Probiotics

Probiotics là các vi khuẩn có lợi có khả năng phục hồi và duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường sinh dục. Chúng đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa và điều trị nhiễm nấm âm đạo.

1. Cơ chế tác động của probiotics:

• Probiotics giúp duy trì môi trường axit (pH thấp) ở âm đạo, tạo điều kiện bất lợi cho sự phát triển của nấm.
• Chúng sản xuất các hợp chất kháng nấm như hydrogen peroxide, acid lactic và bacteriocin để ức chế sự phát triển của nấm.
• Probiotics cạnh tranh với nấm về dinh dưỡng và không gian sinh trưởng trong âm đạo.
• Chúng kích thích hệ thống miễn dịch để tăng cường khả năng đối phó với nhiễm nấm.

2. Các loại probiotics thường được sử dụng:

• Lactobacillus spp. (như L. acidophilus, L. rhamnosus, L. reuteri) là loại phổ biến nhất.
• Bifidobacterium spp. (như B. longum, B. breve) cũng được sử dụng.
• Một số sản phẩm probiotics kết hợp nhiều loại vi khuẩn có lợi khác nhau.

3. Hình thức sử dụng probiotics:

• Viên nang hoặc viên nén: Uống đường miệng theo liều lượng khuyến cáo.
• Đặt âm đạo: Các sản phẩm probiotics dạng viên đặt âm đạo hoặc dạng gel để sử dụng trực tiếp tại vùng âm đạo.

4. Liều lượng và thời gian sử dụng:

• Liều lượng thường khuyến cáo từ 10^7 đến 10^9 CFU (đơn vị hình thành khuẩn lạc) mỗi ngày.
• Thời gian sử dụng từ 4 đến 8 tuần, tùy thuộc vào mức độ nhiễm nấm và đáp ứng của cơ thể.

5. Lưu ý khi sử dụng probiotics:

• Probiotics an toàn cho hầu hết mọi người, nhưng những người bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Không nên sử dụng probiotics kèm với thuốc kháng sinh vì kháng sinh có thể giết chết các vi khuẩn có lợi.
• Probiotics có thể được sử dụng đồng thời với thuốc kháng nấm tây y để tăng hiệu quả điều trị.
• Cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng theo hướng dẫn.

Chữa nấm âm đạo bằng Đông y

Theo quan điểm của Đông y, nấm âm đạo thường do thấp nhiệt, thấp nhiệt uất kết, hoặc can thận âm hư gây ra. Do đó, việc điều trị cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Thanh nhiệt, trừ thấp: Sử dụng các vị thuốc có tính mát, thanh nhiệt để loại bỏ thấp nhiệt ở hạ tiêu.
• Kiện tỳ, ích khí: Tăng cường chức năng tỳ vị, giúp cơ thể tiêu hóa và hấp thu tốt hơn, từ đó tăng cường sức đề kháng chống lại tác nhân gây bệnh.
• Bổ can thận, chỉ đới: Tăng cường chức năng can thận, điều hòa kinh nguyệt, giảm thiểu triệu chứng ra khí hư bất thường.

Các phương pháp điều trị thường dùng

• Thuốc uống: Các bài thuốc Đông y thường kết hợp nhiều vị thuốc khác nhau để đạt được hiệu quả toàn diện. Một số bài thuốc thường dùng bao gồm:
  • Long đởm tả can thang: Thanh can nhiệt, lợi thấp, thường dùng trong trường hợp nấm âm đạo do thấp nhiệt.
  • Nhị thang: Kiện tỳ, thẩm thấp, chỉ đới, thường dùng khi nấm âm đạo kèm theo triệu chứng khí hư nhiều, mệt mỏi.
  • Gia giảm bát vị hoàn: Bổ thận âm, tư âm tiềm dương, thường dùng khi nấm âm đạo do can thận âm hư.
• Thuốc rửa: Sử dụng các loại thảo dược có tính kháng khuẩn, kháng nấm để rửa vùng kín, giúp làm sạch, giảm ngứa ngáy và khó chịu. Một số loại thảo dược thường dùng bao gồm:
  • Hoàng bá: Kháng khuẩn, kháng nấm, tiêu viêm.
  • Xà sàng tử: Kháng nấm, giảm ngứa.
  • Kim ngân hoa: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm.
• Châm cứu: Châm vào các huyệt đạo có tác dụng thanh nhiệt, trừ thấp, bổ can thận như Quan Nguyên, Tam Âm Giao, Túc Tam Lý, giúp điều hòa khí huyết, tăng cường sức đề kháng của cơ thể.
• Ngải cứu: Xông hơi hoặc đắp ngải cứu vùng hạ vị có tác dụng ôn kinh tán hàn, thông kinh hoạt lạc, giảm đau, chống viêm.

Việc áp dụng Đông y chữa nấm âm đạo được đánh giá an toàn do sử dụng thảo dược tự nhiên, ít gây tác dụng phụ, phù hợp với những người nhạy cảm với thuốc Tây y. Hiệu quả điều trị lâu dài do điều trị tận gốc nguyên nhân gây bệnh, giúp ngăn ngừa tái phát và tăng cường sức khỏe toàn diện.

Tuy nhiên, khi áp dụng chữa nấm âm đạo bằng Đông y, bạn nên tìm đến thầy thuốc có chuyên môn. Bởi, Đông y đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng về dược lý và kinh nghiệm lâm sàng, do đó cần tìm đến thầy thuốc uy tín để được chẩn đoán và kê đơn phù hợp. Đồng thời, bạn nên kiên trì và tuân thủ phác đồ điều trị theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc để đạt hiệu quả tốt nhất.